Pierwsze zmiany hormonalne, jakie zachodzą na ogół w czwartej dekadzie życia kobiet, mogą przyczyniać się do występowania uciążliwych dolegliwości. Ostatecznie jednak nasilenie objawów towarzyszących okresowi przekwitania zależy od czynników typu  predyspozycje genetyczne, styl życia czy choroby współistniejące. Czym jest premenopauza? Kiedy się zaczyna? Jak łagodzić objawy premenopauzy? Na kluczowe pytania odpowiadamy w poniższym artykule. 

Co to jest premenopauza? 

To określenie menopauzalnego okresu przejściowego, podczas którego rozpoczynają się zmiany w gospodarce hormonalnej. Premenopauza oznacza czas, w jakim pojawiają się pierwsze objawy klimakterium. Związane jest to z powolnym i stopniowym wygasaniem czynności hormonalnej jajników, co skutkuje występowaniem zaburzeń menstruacyjnych, tzn. wydłużeniem lub skróceniem cykli czy zmianą obfitości krwawienia. Do wspomnianych zmian dochodzi przed całkowitym ustaniem miesiączkowania, czyli przed pojawieniem się menopauzy właściwej. 
Premenopauza jest procesem fizjologicznym, który występuje przed naturalnym zanikiem menstruacji. Miesiączki pojawiają się nieregularnie, a krwawienie może być bardziej lub mniej  obfite niż dotychczas. W okresie premenopauzalnym spada liczba cykli owulacyjnych. Zauważalne są zmiany w zakresie komórkowej wrażliwości na insulinę oraz w funkcjonowaniu jajników. Stopniowo ulega zahamowaniu jajeczkowanie i dojrzewanie pęcherzyków Graafa. Następuje wzrost stężenia gonadotropin przysadkowych, tj. hormonu folikulotropowego (FSH) oraz luteinizującego (LH). 

Objawy premenopauzy 

W początkowym stadium okresu premenopauzalnego symptomy nie są zbyt dokuczliwe. Premenopauza a miesiączka, czyli jak rozpoznać pierwsze objawy klimakterium? Owulacje stają się mniej przewidywalne ze względu na nieregularność cykli. Krwawienia menstruacyjne mogą być bardziej lub mniej obfite niż dotychczas. Czasami pojawiają się plamienia w środku cyklu oraz  zmiany w objętości upławów. Jeśli przerwy między krwawieniami są zbyt długie lub wyraźnie  krótsze, warto wykonać badania hormonalne na stężenie gonadotropin przysadkowych typu FSH i LH w surowicy krwi, których podwyższony poziom bywa typowy dla okresu premenopauzalnego. 
W okresie przejściowym mogą występować objawy charakterystyczne zarówno dla zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS), jak i hormonalnej menopauzy. Wyjątkowo dokuczliwe symptomy powinny być skonsultowane z lekarzem ginekologiem. Zmiany zachodzące w organizmie dojrzałych kobiet z czasem stają się coraz bardziej uciążliwe i niekorzystnie wpływają na samopoczucie czy jakość życia.  Jakie dolegliwości występują najczęściej w menopauzalnym okresie przejściowym określanym jako premenopauza? Objawy zespołu klimakterycznego, które mogą pojawić się zwłaszcza w późniejszym stadium premenopauzalnym to: 
  • ogólne osłabienie, brak energii, utrata zainteresowania aktywnościami, nerwowość, drażliwość, przygnębienie, wahania nastroju, stany depresyjne, problemy z koncentracją i pamięcią; 
  • uderzenia gorąca i zlewne poty (zwłaszcza nocne) – w momencie, gdy dochodzi do zmniejszenia poziomu estrogenów oraz progesteronu w organizmie;
  • zawroty i bóle głowy, parestezje, dolegliwości bólowe ze strony mięśni lub stawów;
  • pogorszenie kondycji paznokci, włosów oraz skóry;
  • spowolnienie metabolizmu, przybieranie na wadze;
  • suchość pochwy, dyspareunia, nietrzymanie moczu (wysiłkowe, mieszane lub naglące), nawracające infekcje dróg moczowych; 
  • zaburzenia libido – mniejsze zainteresowaniem współżyciem, obniżenie intensywności orgazmu;
  • kołatanie serca, bezsenność, wczesne wybudzanie się, wahania ciśnienia tętniczego, nadciśnienie. 

Kiedy zaczyna się premenopauza? 

Okres przekwitania pojawia się w życiu każdej kobiety i nieuchronnie wiąże się z wieloma zmianami. Jego długość oraz czas występowania zależny jest zarówno od czynników środowiskowych, jak i predyspozycji genetycznych. Do szybszego pojawienia się pierwszych objawów premenopauzy może przyczynić się styl życia, m.in. brak aktywności fizycznej, stres, palenie papierosów czy nadużywanie różnego rodzaju używek. Na przebieg procesów prowadzących do naturalnego zaniku menstruacji wpływ mają uwarunkowania genetyczne, schorzenia współistniejące, niektóre leki oraz przebyte zabiegi chirurgiczne. 
Kiedy może pojawić się premenopauza? W jakim wieku odczuwalne są najczęściej pierwsze symptomy klimakterium? Okres premenopauzalny zaczyna się nawet 8-10 lat przed wystąpieniem ostatniej miesiączki. U niektórych przedstawicielek płci pięknej zmiany hormonalne zachodzą nawet po 35. roku życia. Najczęściej jednak kobiety wchodzą w okres premenopauzalny po skończeniu czterdziestki. Dokuczliwe i typowe dla menopauzy objawy pojawiają się najczęściej po 45. roku życia.
Aby potwierdzić, że pojawienie się charakterystycznych symptomów jest równoznaczne z wkroczeniem w wiek menopauzalny, warto wykonać pakiet badań hormonalnych: FSH, LH – oznaczenie stężenia hormonu folikulotropowego oraz lutropiny, progesteronu, estradiolu i tarczycy (TSH, fT3, fT4). Istotne znaczenie ma również wartość cholesterolu całkowitego (HDL i LDL) oraz poziomu cukru we krwi. 
Wiele kobiet poszukuje sprawdzonych sposobów na spowolnienie zmian zachodzących w organizmie oraz możliwości zapobiegania nasilaniu się nieprzyjemnych objawów. Do powszechnie wykorzystywanych działań profilaktycznych należy:
  • dbanie o zbilansowaną dietę (kwasy omega-3, błonnik, witaminy, owoce i warzywa, produkty pełnoziarniste);
  • regularna aktywność fizyczna i społeczna, ćwiczenie mięśni Kegla, wysypianie się, odpoczynek, relaks;
  • kompleksowa pielęgnacja ciała, włosów oraz paznokci, odpowiednie nawilżenie okolic intymnych;
  • ograniczenie spożycia alkoholu, soli, cukru, żywności przetworzonej oraz zrezygnowanie z palenia papierosów;
  • stosowanie naparów ziołowych (np. szałwia lekarska, dziurawiec, żeń-szeń syberyjski) i preparatów z fitoestrogenami, które wykazują także działanie antybakteryjne oraz przeciwgrzybicze. 

Jak leczyć premenopauzę? 

Wszystko zależy od stopnia nasilenia i rodzaju występujących objawów. Odpowiednio dobrana terapia może korzystnie wpłynąć na przebieg procesów towarzyszących menopauzie, w tym ograniczyć występowanie nieprzyjemnych dolegliwości. W przypadku zaburzeń nastroju sprawdzą się leki przeciwdepresyjne z grupy selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI). Niezwykle pomocna może okazać się także psychoterapia.
W przypadku bardzo uciążliwych objawów lekarze zalecają wdrożenie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ). Specjalistyczne preparaty są dostępne na receptę w postaci tabletek, maści, kremów czy globulek. Dzięki nim można nie tylko uzupełnić niedobory hormonów, ale też zapobiec ewentualnym powikłaniom po menopauzie. Niedobór estrogenu zwiększa bowiem ryzyko rozwoju osteoporozy, chorób serca i naczyń krwionośnych oraz infekcji dróg moczowych. Przyczynia się także do odczuwania suchości pochwy, czyli występowania atrofii.