Przekwitanie jest nieodłącznym etapem w życiu dojrzałej kobiety, podczas którego dochodzi do wielu zmian hormonalnych i występowania licznych dolegliwości. Na ogół są to zaburzenia cyklu menstruacyjnego oraz tzw. objawy zespołu klimakterycznego. Do  najczęściej zgłaszanych symptomów zalicza się uderzenia gorąca, nocne poty, obniżenie nastroju czy kłopoty ze snem. Ile trwa menopauza? W jakim wieku się rozpoczyna i kiedy kończy? Odpowiedzi na najważniejsze pytania można znaleźć w poniższym artykule. 

Kiedy zaczyna się menopauza? 

Klimakterium (inaczej przekwitanie) jest fizjologicznym procesem stopniowego wygaszania czynności jajników, do którego dochodzi na skutek zmian hormonalnych. Ostatecznie prowadzi do całkowitego ustania miesiączkowania i przejścia organizmu w stan bezpłodności. Nie następuje to jednak z dnia na dzień. Okres stopniowego wygaszania funkcji rozrodczych trwa od kilku do nawet kilkunastu lat. Wiele przedstawicielek płci pięknej doświadcza w tym czasie mniej lub bardziej nasilonych objawów przekwitania.

Charakterystyczne symptomy menopauzy pojawiają się na ogół 5 lat przed zatrzymaniem miesiączkowania. Spośród najczęściej występujących objawów klimakterium warto wymienić: nieregularne cykle miesiączkowe, dokuczliwe uderzenia gorąca, nocne poty, wahania nastroju, drażliwość lub niepokój, bóle i zawroty głowy, obniżenie energii. W okresie okołomenopauzalnym pojawia się często chroniczne zmęczenie, problemy z koncentracją, bezsenność. Istnieje też znaczne ryzyko występowania stanów depresyjnych. Wiele kobiet zmaga się również z nietrzymaniem moczu, wypadaniem włosów, suchością pochwy oraz dyskomfortem podczas stosunku. 

Menopauza została zdefiniowana przez Światową Organizację Zdrowia jako moment całkowitego ustania miesiączkowania z przyczyn naturalnych. W terminologii medycznej odnosi się do ostatniej miesiączki, po której nie wystąpiło krwawienie menstruacyjne przez co najmniej 12 miesięcy. Menstruacja jest nazywana potocznie klimakterium lub przekwitaniem. Powszechnie służy do określenia stopniowego wygasania aktywności hormonalnej jajników oraz procesów zachodzących zarówno przed, jak i po ostatniej menstruacji. 

Większość Polek przechodzi klimakterium między 45. a 55. rokiem życia. Średni wiek kobiet z objawami menopauzy w Polsce wynosi 50 lat. W niektórych przypadkach do przedwczesnej niewydolności jajników dochodzi przed 40. rokiem życia. Najczęściej jest to związane z ze stanem chorobowym lub wycięciem żeńskich narządów płciowych. Natomiast wczesna menopauza występuje do 45. roku życia. Charakterystyczne objawy klimakterium wynikają w głównej mierze ze spadku poziomu estrogenów w organizmie. 

Okres przed menopauzą 

Pierwsze symptomy mogą pojawić się nawet 8-10 lat przed całkowitym ustaniem miesiączkowania. Początkowo stężenie estrogenów utrzymuje się w normie, wzrasta jedynie poziom hormonu folikulotropowego (FSH). Kobiety miesiączkują na ogół regularnie i dwufazowo. Do gwałtownej redukcji pęcherzyków jajnikowych oraz spadku czynności jajników dochodzi zazwyczaj około 6 miesięcy przed zatrzymaniem menstruacji. Pęcherzyki jajnikowe produkują coraz mniej hormonów, co skutkuje zmianami w okresach menstruacyjnych. 

Stan fizjologicznego zatrzymania krwawienia poprzedzony jest zaburzeniami miesiączkowymi, to znaczy skróceniem (do 21 dni) lub wydłużeniem cykli (powyżej 36 dni). Menstruacja może pojawiać się nieregularnie. Często występuje też zmiana obfitości krwawień, drażliwość, zmęczenie oraz tkliwość piersi. W okresie okołomenopauzalnym kobiety doświadczają również objawów zespołu klimakterycznego, takich jak: nadmierna potliwość, napady gorąca, duszności, znaczne pogorszenie samopoczucia, kołatanie serca, stany lękowe, płaczliwość, bezsenność.

Zmiany hormonalne zachodzące w organizmie kobiety przed menopauzą mają istotny wpływ na obniżenie jakości życia. Mogą przyczyniać się do występowania mniej lub bardziej uciążliwych objawów. Do najbardziej typowych zmian zalicza się: obniżenie wydzielania hormonów osi somatotropowej, zahamowanie dojrzewania pęcherzyków Graafa i jajeczkowania, spadek liczby cykli owulacyjnych, osłabienie czynności ciałka żółtego, niedobór progesteronu. Dochodzi także do wzrostu stężeń FSH i LH (lutropiny). 

Kolejne zmiany w tzw. okresie premenopauzalnym obejmują pogłębiający się hipoestrogenizm (niedobór estrogenów) oraz zmniejszenie produkcji androgenów (testosteronu czy androstendionu), DHEA i jego siarczanu (DHEAS). Wzrost stężenia hormonu folikulotropowego jest spowodowany zaburzeniami ujemnego sprzężenia zwrotnego z estradiolem oraz zanikiem inhibin jajnikowych. Izolowany wzrost FSH odpowiada zwykle za skrócenie cyklu menstruacyjnego, a podwyższone LH za wydłużenie. 

Ile trwa menopauza? 

Okres przekwitania (klimakterium) jest powolnym procesem fizjologicznym, odnoszącym się do czasu poprzedzającego i następującego po ostatniej miesiączce. Jak przebiega menopauza? Ile trwa klimakterium? Za menopauzę uznaje się powszechnie całokształt procesów, jakie towarzyszą naturalnemu zanikowi menstruacji. Przekwitanie rozpoczyna się w momencie wystąpienia pierwszych symptomów aż do całkowitego ustania miesiączkowania.

  • Premenopauza (inaczej okres przejściowy, okołomenopauzalny) występuje najczęściej kilka lat przed naturalnym zanikiem miesiączki. U niektórych kobiet pojawiają się objawy typowe dla menopauzy: przewlekłe zmęczenie, przybieranie na wadze, uderzenia gorąca, zaburzenia snu, kołatanie serca, nocne poty. Charakterystyczne są zaburzenia miesiączkowania wraz z możliwością pojawienia się cykli bezowulacyjnych. Występuje też podwyższone stężenie gonadotropin przysadkowych, w tym hormonu FSH. 
  • Perimenopauza oznacza okres poprzedzający właściwą menopauzę, który przypada najczęściej na piątą dekadę życia. Ze względu na spadek stężenia estrogenów czy progesteronu we krwi, objawy stają się coraz bardziej dokuczliwe. W tym okresie zmniejsza się liczba pęcherzyków Graafa i postępuje wzrost stężenia FSH oraz LH. Szacuje się, że ok. 40% cykli jest bezowulacyjnych. 
  • Postmenopauza to czas, w którym dochodzi do całkowitego zatrzymania krwawienia menstruacyjnego. Okres po wystąpieniu ostatniej menstruacji z przyczyn fizjologicznych określany jest też mianem menopauzy właściwej. Dochodzi wówczas do znacznego wzrostu poziomu FSH i LH oraz wyraźnego spadku estrogenów. Przy hormonalnej menopauzie stężenie FSH w surowicy wynosi powyżej 30 j./l, a najwyższe obserwuje się 2-3 lata po wystąpieniu ostatniej miesiączki. W okresie pomenopauzalnym dochodzi do ustalenia gospodarki hormonalnej na nowym poziomie. 

Jak długo trwa menopauza? Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Nie można też precyzyjnie określić, kiedy i czy pojawią uciążliwe objawy oraz jak długo będą się utrzymywać. Jak wskazują statystyki, okres przekwitania trwa ok. 10 lat. Wszystko zależy jednak od indywidualnych predyspozycji genetycznych, stylu życia czy występowania różnego rodzaju schorzeń. Z danych statystycznych wynika, że menopauza szybciej pojawia się u kobiet zapracowanych, palących papierosy i nadużywających alkoholu. Spośród pozostałych przyczyn przyspieszających klimakterium warto wymienić choroby autoimmunologiczne, chemioterapię oraz chirurgiczne usunięcie jajników. 

Kiedy się kończy menopauza? 

W okresie pomenopauzalnym nie występuje już krwawienie z dróg rodnych, ale często pojawia się drażliwość czy niepokój, przyrost tkanki tłuszczowej i wysokie ciśnienie krwi. W większości przypadków zachodzą zmiany fizyczne, które zwiększają ryzyko rozwoju osteoporozy czy chorób sercowo-naczyniowych. Mają one istotny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu i niejednokrotnie przyczyniają się do odczuwania znacznego dyskomfortu. 

Wiele kobiet skarży się na ból podczas stosunku, wysiłkowe nietrzymanie moczu, utratę jędrności skóry, bóle mięśniowo-stawowe. Niektóre uporczywe objawy towarzyszą przedstawicielkom płci pięknej do końca życia. Ewentualnym powikłaniom pomenopauzalnym można zapobiegać poprzez badanie poziomu cholesterolu, regularne mierzenie ciśnienia, dbanie o aktywność fizyczną, przyjmowanie wapnia oraz witaminy D.