W moczu znajdują się substancje, z których w sprzyjających warunkach mogą powstawać nierozpuszczalne złogi. Nadmiar niektórych związków chemicznych przyczynia się do powstawania rozmaitych schorzeń. Do powszechnie występujących chorób zalicza się kamicę nerkową, która najczęściej objawia się nagłym atakiem kolki nerkowej. Dlaczego pojawia się u kobiet ciężarnych? Jak często występuje? Czym objawia się kolka nerkowa w ciąży? Odpowiedzi na kluczowe pytania można znaleźć w tym artykule. 

Przyczyny kolki nerkowej w ciąży 

W organizmie kobiet ciężarnych zachodzi wiele zmian mogących wywoływać dolegliwości ze strony układu moczowego. Niektóre z nich występują na skutek zwiększonej produkcji substancji chemicznych i zablokowanego przepływu moczu. Jednym z niepołożniczych zaburzeń u pacjentek ciężarnych jest kolka nerkowa. Występuje najczęściej w II lub III trymestrze ciąży. Choć sama w sobie nie stanowi zagrożenia dla rozwijającego się płodu, za niebezpieczne uznaje się nawracające ataki oraz powikłania. Z tego względu wymagana jest stała kontrola i wdrożenie odpowiedniego leczenia. 

Kolka nerkowa w ciąży może ujawnić się w momencie, gdy nie stwierdza się poważnych schorzeń układu moczowego. Niejednokrotnie wywołana jest uciskiem na moczowody spowodowanym przez powiększoną macicę. Może pojawić się w wyniku zastoju moczu, nieprawidłowego odczynu lub przyjmowania zbyt małej ilości płynów. Częstość występowania u ciężarnych wynosi 1/3000 kobiet. Kolki nerkowej w ciąży nie wolno lekceważyć zwłaszcza w przypadku, gdy za nawracające ataki odpowiada kamica nerkowa. Powszechnie występująca choroba często wywołuje stany zapalne w obrębie układu moczowego i dróg rodnych. Do możliwych powikłań zalicza się odmiedniczkowe zapalenie nerek, które może skutkować przedwczesnym porodem. 

Czym najczęściej spowodowana jest kolka nerkowa w ciąży? Przyczyny mogą być różnorodne i wywołane czynnikami, tj.:

  • kamica nerkowa – schorzenie powoduje odkładanie się złogów, bywa szczególnie niebezpieczne dla kobiet ciężarnych;
  • zmiany hormonalne – stymulują skurcze mięśniówki;
  • częste infekcje układu moczowego – wywołują skurcze mięśni, tym samym utrudniają przepływ płynów i odpowiadają za dolegliwości bólowe;
  • ucisk spowodowany powiększaniem się macicy – znacznie utrudnia przepływ i wydalanie moczu. 

Do powstawania kamieni nerkowych dochodzi często na skutek:

  • chorób jelita cienkiego;
  • nabytych lub mechanicznych wad nerek;
  • nadmiaru kwasu moczowego w moczu;
  • przebytych operacji;
  • odwodnienia;
  • diety bogatej w witaminę D;
  • przyjmowania niektórych leków.

Objawy kolki nerkowej w ciąży 

Najbardziej charakterystycznym symptomem jest ból w okolicy lędźwiowej, który może promieniować aż do pachwin oraz krocza. Dolegliwości bólowe zlokalizowane są zazwyczaj prawostronnie lub lewostronnie. Rzadko występują po obu stronach ciała. Atak kolki nerkowej może trwać od kilkunastu minut do nawet kilku dni i uniemożliwiać wykonywanie jakichkolwiek czynności. Najczęściej ustępuje po odblokowaniu zastoju moczu. Wszelkie niepokojące objawy, które utrzymują się przez dłuższy czas, należy zgłosić do lekarza prowadzącego. 

Czym charakteryzuje się kolka nerkowa w ciąży? Do objawów występujących zazwyczaj u kobiet ciężarnych zalicza się:

  • jednostronny ból w dolnej części pleców – spowodowany jest wzrostem ciśnienia w układzie kielichowo-miedniczkowym, może uniemożliwiać normalne funkcjonowanie oraz promieniować zarówno do pachwiny, jak i zewnętrznych narządów płciowych;
  • krwiomocz i zmiana konsystencji moczu – może być wynikiem uszkodzenia śluzówki i zaburzeń pracy nerek;
  • dolegliwości ze strony układu trawiennego – tj. mdłości, wymioty, wzdęcia;
  • objawy grypopodobne – w szczególności dreszcze, podwyższona temperatura ciała;
  • mdłości lub wymioty, dreszcze, objawy grypopodobne, 
  • znaczne pogorszenie samopoczucia.

Diagnostyka kolki nerkowej u ciężarnych 

Najczęściej wykonywana i bezpieczna dla płodu jest ultrasonografia (USG). Do rozpoznania kolki nerkowej może posłużyć szczegółowy wywiad medyczny oraz badanie przedmiotowe. Ze względów bezpieczeństwa nie wykorzystuje się technik z zastosowaniem promieni rentgenowskich. Zdjęcie RTG nie jest wskazane w przypadku kobiet w ciąży. Do celów diagnostycznych może też posłużyć badanie ogólne moczu wraz z posiewem.

Badanie obrazowe USG umożliwia ocenę stopnia zastoju oraz uwidocznienie nawet niewielkich złogów. Można je wielokrotnie powtarzać. Ultrasonografia jest pomocna nie tylko w ustaleniu istnienia kamieni nerkowych, ale też wykryciu wielu innych schorzeń. Szczegółowe wskazania do wykonania badania obrazowego USG pojawiają się w przypadku podejrzenia torbieli, guzów nerek, chorób zapalnych nerek, zwapnień, urazów i wad rozwojowych. Natomiast posiew moczu pozwala na wykrycie ewentualnej obecności bakterii, leukocytów czy składników mineralnych. 

Leczenie kolki nerkowej 

Postępowanie terapeutyczne zależy od szeregu czynników. Przede wszystkim ustalane jest na podstawie rodzaju występujących dolegliwości oraz stopnia ich nasilenia. U blisko 70-80% pacjentek wykorzystuje się leczenie zachowawcze i objawowe. W łagodzeniu nieprzyjemnych dolegliwości mogą pomóc leki rozkurczowe oraz przeciwbólowe dozwolone dla ciężarnych, np. paracetamol. Najczęściej zalecane są ciepłe kąpiele i okłady na bóle lędźwiowe, odpowiednie nawadnianie organizmu oraz spacery. Kobiety w ciąży powinny pozostawać pod stałą opiekązarówno lekarza ginekologa, jak i urologa. 

Leczenie kamicy nerkowej polega głównie na podaniu preparatów rozpuszczających złogi. Jeśli u ciężarnej zdiagnozowano niewielkie kamienie, zazwyczaj jest w stanie je wydalić samodzielnie. W bardziej skomplikowanych przypadkach istnieje wskazanie do hospitalizacji i założenia cewnika moczowodowego. Coraz większą popularnością cieszy się endoskopowe leczenie kamicy w ciąży (ureterorenoskopia). Do alternatywnych zabiegów należy założenie nefrostomii, które polega na wprowadzeniu rurki do układu kielichowo-miedniczkowego. Zabieg ten odbywa się pod kontrolą USG i z wykorzystaniem nasiękowego leku znieczulającego. Mało inwazyjne metody rozbijania kamieni (np. falami ultradźwiękowymi) są zazwyczaj wykorzystywane dopiero po rozwiązaniu ciąży. Przykładowo wykonuje się zabieg litotrypsji pozaustrojowej. 

Wskazaniem do interwencji urologicznej u kobiety w ciąży są następujące objawy: 

  • utrzymywanie się silnego bólu po zastosowaniu środków farmakologicznych;
  • wymioty mogące prowadzić do odwodnienia i porodu przedwczesnego;
  • narastająca niewydolność nerek;
  • wodonercze jednostronne lub obustronne. 

W kwestii zapobiegania atakom kolki nerkowej istotne znaczenie ma profilaktyka. Zdaniem specjalistów powinna się koncentrować na odpowiedniej diecie i optymalnym nawodnieniu organizmu. Zalecane jest ograniczenie spożycia lub całkowita rezygnacja z produktów, takich jak: szpinak, rabarbar, preparaty witaminowe z wapniem, sól, ostre przyprawy, kiszonki, produkty przetworzone, fast foody, sery żółte i topione, mocna kawa oraz herbata.