Układ moczowy składa się z pęcherza moczowego, cewki moczowej, nerek oraz moczowodów. Odpowiada za wydalanie z organizmu produktów ubocznych przemiany materii i utrzymanie równowagi płynów ustrojowych. Narządy wchodzące w skład układu moczowego pełnią ważne funkcje. Na każdym z wymienionych odcinków może wystąpić przetoka moczowa. Co to jest? Jak powstaje? Jakie są objawy przetoki moczowej? Podpowiadamy.
Czym właściwie jest przetoka moczowa?
Przetoka moczowa to nieprawidłowe połączenie między dwoma lub kilkoma organami, które powstaje w wyniku procesów patologicznych. Najczęściej jest skutkiem powikłań pooperacyjnych. Do jej powstania dochodzi w momencie niedokrwienia oraz martwicy tkanek. Przetoka jest nieprawidłowym kanałem komunikacji pomiędzy narządami, który prowadzi do dysfunkcji układu moczowego. Może powodować całkowite lub częściowe nietrzymanie moczu i przyczyniać się do znacznego obniżenia jakości życia pacjentów.
Przetoki dzielą się na trzy przetoki dzielą się na trzy główne kategorie: moczowo-ginekologiczne, moczowo-jelitowe oraz inne. Ich kanał może mieć różne średnice. Jeśli nie przekracza 5 mm, występuje tzw. przetoka prosta. Za złożoną uznaje się kanał o średnicy ponad 25 mm. Ze względu na sposób powstawania, wyróżnia się przetoki nabyte (pooperacyjne lub na skutek urazu) oraz wrodzone (wynikające z wad rozwojowych). W zależności od organu, można je podzielić na:
- pęcherzowo-pochwowe (występują najczęściej), pęcherzowo-maciczne, pęcherzowo-jelitowe, pęcherzowo-odbytnicze, pęcherzowo skórne;
- cewkowo-skórne i cewkowo-pochwowe;
- sterczowo-odbytnicze;
- moczowodowo-jelitowe oraz moczowodowo-pochwowe.
Przyczyny przetoki moczowej
W krajach rozwijających się problem ten występuje ze względu na brak odpowiedniej opieki medycznej nad kobietą ciężarną. Dość często spowodowany jest przedłużającym się porodem siłami natury. Jak wspomniano wcześniej, przetoka moczowa powstaje zazwyczaj w następstwie zabiegów ginekologicznych. Może być powikłaniem po operacji usunięcia macicy (histerektomii) lub przeprowadzanych w obrębie miednicy (np. dotyczące statyki narządu rodnego lub z powodu nietrzymania moczu).
Za częste przyczyny przetoki moczowej uznaje się stan po radioterapii, wady wrodzone, choroby zapalne jelit, zakażenia rany w okolicy genitalnej oraz poważne urazy. Do czynników ryzyka można też zaliczyć uprzednio wykonane cesarskie cięcie czy ogniska endometriozy. Zmiany patologiczne pojawiają się również po operacjach nowotworowych oraz naświetlaniu okolicy miednicy.
Objawy przetoki moczowej
Jednym z najbardziej typowych symptomów jest nietrzymanie moczu o różnym nasileniu, które skutkuje odczuwaniem dyskomfortu oraz niższej samooceny. Czym charakteryzuje się przetoka pęcherza moczowego? Objawy są na tyle uciążliwe, że znacznie obniżają komfort życia chorego. Na przetokę pęcherza moczowego może wskazywać stały lub częściowy wyciek moczu, również z miejsc nietypowych np. z odbytu lub okolicy krocza. Charakterystyczne są także częste zakażenia układu moczowego.
Co może jeszcze wskazywać na patologiczne połączenie między organami znane jako przetoka moczowa? Objawy, jakie mogą dodatkowo towarzyszyć chorym to:
- bóle brzucha, czasami w okolicy krocza lub miednicy;
- gorączka;
- nudności, wymioty;
- biegunki, wodniste stolce;
- okresowy krwiomocz;
- niedrożność jelit;
- utrata wagi.
Metody diagnozowania przetok moczowych
W pierwszej kolejności wykonywane jest badanie fizykalne, dzięki któremu można wstępnie ocenić wielkość, położenie, głębokość czy liczbę przetok. U kobiet przeprowadza się tzw. test trzech gazików. Badanie polega na wprowadzeniu do pęcherza moczowego kontrastu, np. błękitu metylenowego. Następnie umieszcza się w pochwie trzy gaziki. Jeśli zabarwieniu ulegnie tylko górny, prawdopodobnie występuje przetoka pęcherzowo-pochwowa lub pęcherzowo-moczowodowa. W przypadku zabarwienia dolnego istnieje podejrzenie przetoki cewkowo-pochwowej. Jeśli wszystkie gaziki są suche wstępnie, można wstępnie wykluczyć jej obecność.
Przetoka moczowa u mężczyzn jest diagnozowana zazwyczaj na podstawie uretrografii. Badanie polega na wprowadzeniu kontrastu do cewki moczowej pod kontrolą RTG. Wykorzystywane jest w celu uwidocznienia przetok cewkowo-skórnych oraz sterczowo odbytniczych pochodzących z gruczołu krokowego. Obecność przetoki u kobiet i mężczyzn można potwierdzić po wykonaniu cystografii. Badanie polega na podaniu środka kontrastującego do pęcherza moczowego. Umożliwia ocenę wszystkich przetok wywodzących się z tego narządu.
Do pozostałych metod diagnostycznych należy:
- wstępująca lub zstępująca pielografia – nie jest wykonywana rutynowo, polega na wprowadzeniu środka kontrastującego od strony pęcherza moczowego lub przez tzw. nefrostomię;
- cystoskopia – wziernikowanie pęcherza moczowego;
- MRI/TK z kontrastem – bardzo dokładne badania obrazowe wykonuje się w celu uwidocznienia kanału przetoki;
- urografia – często wykorzystywana jest przed planowaną operacją.
Leczenie przetoki moczowej
Postępowanie terapeutyczne zależy od przyczyny, lokalizacji i rozmiaru zmian patologicznych. Niekiedy możliwe jest leczenie zachowawcze bez konieczności przeprowadzenia operacji. W większości przypadków wykonuje się zabieg naprawczy, który daje największe szanse na powrót do normalności. Wybór metody leczenia uzależniony jest w znacznym stopniu od etiologii powstałych procesów patologicznych. Przetoki pęcherza moczowego naprawia się obecnie przy pomocy laparoskopii. Podczas zabiegu wykorzystywane są urządzenia optyczne.
W przebiegu leczenia przetok moczowych istotne znaczenie ma odpowiednie odżywienie pacjenta. Należy też aktywnie leczyć zakażenia. Dzięki temu można uzyskać odpowiednie odprowadzanie moczu. Chirurgiczne zasady leczenia odnoszą się m.in. do usunięcia w całości tkanek martwiczych, ciał obcych czy materiałów syntetycznych, ostrożna separacja narządów w okolicy przetoki oraz użycie dobrze unaczynionych do naprawy jej kanału.
