Krwiomocz jest jednym z najczęstszych objawów urologicznych - szacuje się, że stanowi przyczynę około 20% konsultacji urologicznych. Obecność krwi w moczu może wynikać z wielu różnych przyczyn, dlatego w każdym wypadku wystąpienia krwiomoczu należy przeprowadzić dokładną diagnostykę mającą na celu ustalenie jego podłoża. Co oznacza krew w moczu i kiedy należy zgłosić się do lekarza?

Krew w moczu  - jakie są objawy?

Krwiomocz objawia się zmianą zabarwienia moczu na kolor brunatny lub czerwony. 

Objawy towarzyszące mogą być różne w zależności od przyczyny leżącej u podłoża krwiomoczu:

  • w zakażeniach układu moczowego, oprócz krwiomoczu mogą występować:
  1. pieczenie podczas oddawania moczu;
  2. naglące parcia na mocz;
  3. ból towarzyszący mikcji;
  4. gorączka;
  5. dolegliwości bólowe podbrzusza i/lub okolicy lędźwiowej.
  • w przypadku kamicy nerkowej pojawiają się silne bóle kolkowe okolicy lędźwiowej, promieniujące do wewnętrznej powierzchni uda. Często występuje także gorączka oraz wymioty;
  • w chorobach nowotworowych układu moczowego krwiomocz najczęściej jest bezbólowy i nie towarzyszą mu żadne inne dolegliwości. Nawet jeśli krwiomocz wystąpił jednorazowo i samoistnie ustąpił, bardzo istotne jest, aby pacjent nie zbagatelizował tego objawu i jak najszybciej udał się do lekarza. [1] [3]

Co oznacza krew w moczu?

Krwiomocz definiuje się jako zwiększoną liczbę krwinek czerwonych (erytrocytów) w moczu - w odwirowanej próbce moczu (w badaniu mikroskopowym). Wyróżniamy dwa rodzaje krwiomoczu:

  • makroskopowy - barwa moczu jest zmieniona i sugeruje obecność krwi;
  • mikroskopowy (krwinkomocz) - zabarwienie moczu jest niezmienione, a obecność erytrocytów stwierdzana jest w badaniu mikroskopowym próbki moczu. 

Krwiomocz mikroskopowy (krwinkomocz) najczęściej świadczy o schorzeniach dotykających kłębuszków nerkowych. Ich diagnozowaniem oraz leczeniem zajmują się nefrolodzy. Krwiomocz makroskopowy zwykle wskazuje na dysfunkcje w obrębie pozostałych (niższych) odcinków układu moczowego (moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa), których leczeniem zajmują się urolodzy. [3] 

Jakie są przyczyny krwi w moczu?

Źródłem krwiomoczu może być każdy narząd mający kontakt z moczem, od momentu jego powstania w kłębuszku nerkowym, aż do wydalenia poprzez ujście zewnętrzne cewki moczowej. 

Krew w moczu może pojawić się na skutek wielu różnych przyczyn. W zależności od miejsca, w którym krwinki czerwone przedostają się do moczu, przyczyny te możemy podzielić na dwie główne grupy:

  • kłębuszkowe - choroby kłębuszków nerkowych o różnej etiologii, najczęściej ostre i przewlekłe kłębuszkowe zapalenia nerek. Krwiomocz o etiologii kłębuszkowej stanowi zaledwie około 10% wszystkich przypadków krwiomoczu;
  • pozakłębuszkowe:
  1. górny odcinek układu moczowego (nerki i moczowody) - kamica nerkowa, nowotwór (nerki, moczowodu), torbiele nerek, uraz nerki, odmiedniczkowe zapalenie nerek, martwica brodawek nerkowych, zakrzepica żył nerki;
  2. pęcherz moczowy - zapalenie pęcherza, nowotwór, polip, uraz, kamica pęcherza moczowego, ognisko endometriozy zlokalizowane w pęcherzu;
  3. cewka moczowa - zapalenie, uraz, zwężenie, nowotwór, ciało obce wewnątrz cewki;
  4. prostata (stercz) - nowotwór, zapalenie, uraz.

Przyczyny pozakłębuszkowe stanowią ponad 90% przypadków krwiomoczu, spośród których najczęstszy jest rak pęcherza moczowego. 

Krwiomocz może wystąpić także w związku z intensywnym wysiłkiem fizycznym, gorączką, po stosunku płciowym (na skutek mechanicznego uszkodzenia). 

Warto pamiętać, że niektóre naturalne barwniki zawarte w produktach spożywczych mogą zmieniać zabarwienie moczu. Zabarwienie moczu sugerujące krwiomocz może wystąpić po spożyciu:

  • buraków ćwikłowych;
  • rabarbaru;
  • rydzów;

oraz różnego rodzaju barwników syntetycznych (sztucznych) dodawanych do żywności. Także ryfampicyna (lek stosowany w terapii gruźlicy) może zabarwiać na czerwono mocz, pot, ślinę i łzy. 

Należy podkreślić, że każdy dorosły pacjent z krwiomoczem (zwłaszcza bezbólowym), do momentu wykluczenia, powinien być traktowany jako chory z nowotworem wywodzącym się z układu moczowego. [1] [5]

Krwiomocz domowe leczenie

Krwiomoczu w żadnym wypadku nie należy leczyć “domowymi sposobami”.

Jest to objaw na tyle niepokojący, że zawsze wymaga pogłębienia diagnostyki i wykluczenia obecności choroby nowotworowej układu moczowego. Zwlekanie z pójściem do lekarza oraz próby leczenia krwiomoczu w warunkach domowych mogą prowadzić do zbyt późnego rozpoznania choroby, w wysokim stopniu zaawansowania, na którym to etapie skuteczne leczenie przyczynowe nie jest już możliwe. 

Nie zaleca się domowego leczenia krwiomoczu przy pomocy furaginy, czyli powszechnie dostępnego bez recepty leku o działaniu przeciwbakteryjnym. To lekarz powinien zadecydować o konieczności antybiotykoterapii, po uprzednim zebraniu wywiadu z pacjentem oraz zbadaniu go, a także w oparciu o wyniki zleconych badań laboratoryjnych. Leczenie krwiomoczu “na własną rękę” jest niebezpieczne, ponieważ może zafałszować obraz kliniczny choroby i niepotrzebnie wydłużyć proces diagnostyczny. W przypadku choroby nowotworowej układu moczowego, kilkumiesięczne opóźnienie rozpoznania znacznie ogranicza możliwości radykalnego leczenia oraz zwiększa ryzyko wystąpienia przerzutów odległych. [1][4]

Krwiomocz kiedy zgłosić się do lekarza?

W każdym przypadku wystąpienia krwiomoczu pacjent powinien bezzwłocznie zgłosić się do lekarza, który zleci odpowiednie badania, mające na celu zdiagnozowanie przyczyny krwiomoczu.

Do najważniejszych badań wykonywanych w diagnostyce krwiomoczu zaliczamy:

  • badanie ogólne moczu;
  • posiew moczu;
  • morfologię krwi;
  • kreatyninę;
  • ocenę parametrów krzepnięcia;
  • badanie ultrasonograficzne (USG) układu moczowego.

Są to badania, które mogą być zlecone przez lekarza rodzinnego. Jeżeli na ich podstawie nie uda się jednoznacznie stwierdzić przyczyny leżącej u podłoża krwiomoczu, lub obraz USG będzie sugerował obecność nowotworu wywodzącego się z układu moczowego (najczęściej raka pęcherza moczowego), wówczas lekarz rodzinny powinien skierować pacjenta na konsultację urologiczną w trybie pilnym. Urolog może zalecić wykonanie:

  • badania cytologicznego osadu moczu - jest to mikroskopowa ocena znajdującego się w moczu osadu komórkowego;
  • tomografii komputerowej układu moczowego (urografii TK);
  • cystoskopii - badanie to polega na oglądaniu wnętrza pęcherza moczowego przez specjalny endoskop (cystoskop), który jest wprowadzany do pęcherza przez cewkę moczową. Badanie to nie jest dla pacjenta bolesne, gdyż wykonuje się je w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. 

W przypadku krwiomoczu występującego u kobiet, niezbędne jest przeprowadzenie także konsultacji ginekologicznej, aby wykluczyć krwawienie z narządu rodnego. [1] [2] [4]

Podsumowanie

Krwiomocz zawsze jest objawem alarmowym i nigdy nie powinien być lekceważony, ponieważ wczesne wykrycie przyczyny leżącej u jego podłoża niejednokrotnie może uratować choremu życie. W przypadku zaobserwowania zmiany zabarwienia moczu na kolor czerwony lub brunatny należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza, ponieważ leczenie krwiomoczu “domowymi” sposobami jedynie niepotrzebnie wydłuża czas do postawienia diagnozy. 


Bibliografia:

[1] “Interna Szczeklika 2020” A. Szczeklik, P. Gajewski, wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020, wydanie 11

[2] https://www.mp.pl/onkologia/wytyczne/286395,postepowanie-diagnostyczne-w-krwinkomoczu-podsumowanie-wytycznych,1

[3] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.18.

[4] https://pulsmedycyny.pl/prof-piotr-l-chlosta-krwiomocz-sygnalizuje-pilna-diagnostyke-w-kierunku-raka-pecherza-moczowego-1118487

[5] https://www.czytelniamedyczna.pl/4829,krwiomocz.html