Częste oddawanie moczy w nocy, czyli nykturia może być objawem występującym w przebiegu różnych chorób. Ile razy w ciągu dnia i w ciągu nocy powinno się oddawać mocz? Jakie są przyczyny częstomoczu i jak go leczyć?

Oddawanie moczu w nocy – charakterystyka

Przeciętna pojemność pęcherza moczowego dorosłej osoby wynosi 350-400 ml. Parcie jest odczuwane po wypełnieniu pęcherza powyżej 250 ml moczu. Jest to wartość uśredniona i może różnić się pomiędzy osobami. Człowiek dorosły oddaje na dobę ok. 1,5-2 l moczu w 4-6 porcjach, zazwyczaj na przestrzeni dnia. W nocy, w okresie spoczynku objętość moczu produkowanego przez nerki jest trzykrotnie mniejsza niż w ciągu dnia. Mocz ten jest bardziej zagęszczony, niż mocz produkowany w trakcie dnia. Dzięki temu większość z nas, może przespać noc bez potrzeby oddawania moczu. Oddawanie moczu w nocy jeden raz lub dwa razy uważane jest za normę. Kiedy więc oddawanie moczu w nocy może nas zaniepokoić? Oddawanie moczu w nocy z częstością większą niż 1-2 razy, lub częściej niż zwykle miało to miejsce dotychczas u danej osoby to tzw. częstomocz w nocy, inaczej nykturia. Jest to dolegliwość, która jest wskazaniem do konsultacji z lekarzem, podobnie jak częstomocz w ciągu dnia (oddawanie moczu więcej niż 8 razy lub nieprawidłowo częściej w porównaniu do częstości typowej dla danej osoby).

Przyczyny częstomoczu w nocy

Częstomocz w nocy może być związany z zaburzeniami dróg moczowych, w tym pęcherza moczowego lub być spowodowany tym, że zwiększa się objętość moczu produkowanego w nocy. Do najczęstszych przyczyn częstego oddawania moczy w nocy należą:

  • choroby ogólnoustrojowe, w tym m.in.: cukrzyca, choroby nerek, niewydolność krążenia, kamica układu moczowego, obturacyjny bezdech senny, moczówka prosta, hiperkalcemia (nadmierne stężenie wapnia we krwi), niedoczynność przysadki mózgowej
  • choroby pęcherza moczowego, np. zespół bolesnego pęcherza, pęcherz nadreaktywny, nowotwór pęcherza moczowego
  • zakażenie układu moczowego, w tym najczęściej zapalenie pęcherza moczowego
  • nadmierne spożycie przed pójściem spać płynów powodujących wzmożoną produkcję moczu np. alkohol, napoje zawierające kofeinę (np. kawa, czarna herbata, napoje typu cola, napoje zawierające kakao), zioła moczopędne (np. pokrzywa, skrzyp), przyjmowanie leków moczopędnych 
  • nadwaga lub otyłość
  • dieta bogata w sód
  • choroby neurologiczne (np. choroba Parkinsona)
  • mimowolne moczenie nocne - diagnozowane najczęściej u osób z wadami rozwojowymi układu moczowego lub dolegliwościami układu nerwowego; często występuje u dzieci
  • częstomocz u kobiet może być związany z chorobami narządu rodnego, np. z zapaleniem jajników, jajowodów, nowotworami narządu rodnego czy też z endometriozą

Wzmożona potrzeba oddawania moczu w nocy często występuje również u kobiet w ciąży. Objaw ten ze względu na działanie hormonów zaczyna pojawiać się już nawet w drugim miesiącu ciąży i nasila się wraz z jej rozwojem, gdy powiększająca się macica coraz bardziej uciska na pęcherz moczowy. Pomimo, że częstsze oddawanie moczu w nocy wynika z natury ciąży, to nie należy ignorować tego problemu. Zwłaszcza, gdy towarzyszy mu pieczenie oraz ból cewki moczowej. Może to być związane z infekcją układu moczowego, co jest częstą przypadłością kobiet ciężarnych. Taką sytuację zawsze należy skonsultować z lekarzem, aby nie dopuścić do powikłań ciąży.

Częste oddawanie moczu w nocy u mężczyzn może z kolei wynikać z problemów z prostatą (zapaleniem prostaty, rozrostem gruczołu krokowego lub nowotworem).

Wśród najważniejszych czynników ryzyka częstomoczu w nocy znajdują się wiek oraz płeć. Szacuje się, że nykturia dotyczy ok. 5% osób poniżej 24 roku życia, 15-18% osób w wieku 40-45 lat i ok. 62% osób w wieku 65 lat lub więcej. Częste oddawanie moczu w nocy u osób starszych jest związane m.in. z tym, że częściej cierpią one na choroby przewlekłe takie jak chociażby cukrzyca, choroby nerek, niewydolność układu krążenia w przebiegu których może pojawić się częstomocz. Wśród osób młodszych nykturia częściej dotyka kobiet, zwłaszcza w okresie ciąży i po porodzie, natomiast u osób powyżej 60 roku życia częściej dotyka mężczyzn, co prawdopodobnie wiąże się z rozwijającym się łagodnym przerostem prostaty. Do tego stopnia, że nykturia ujawnia się nawet u 91% mężczyzn po 80 roku życia. 

Jak leczyć częste oddawanie moczu w nocy?

Jeśli zaobserwujemy u siebie częstomocz w nocy lub w ciągu dnia należy zwrócić się do lekarza, który ustali przyczynę częstego oddawania moczu i postawi diagnozę. Od tego zależy dalsze postępowanie, gdyż nie leczymy częstomoczu, a chorobę, której jest objawem. Na podstawie wywiadu lekarz ustali zakres przeprowadzonych badań diagnostycznych, wśród których pomocne mogą być:

  • badanie ogólne moczu
  • posiew moczu
  • badania krwi (np. poziom glukozy pod kątem cukrzycy, poziom PSA pod kątem chorób gruczołu krokowego)
  • USG jamy brzusznej (ocena stanu nerek i pęcherza moczowego)
  • USG gruczołu krokowego u mężczyzn
  • USG dopochwowe u kobiet
  • cystometria (pomiar ciśnienia wewnątrz pęcherza moczowego)
  • cystoskopia (wprowadzenie wziernika poprzez cewkę moczową do pęcherza moczowego i ocena wnętrza narządu)
  • badania urodynamiczne (test przepływu moczu i dynamiki pracy pęcherza moczowego)
  • badania neurologiczne

Jakie leki przyjmować na częste oddawanie moczu w nocy?

Leczenie częstomoczu jest zależne od jego przyczyny, dlatego też leki na częste oddawanie moczu w nocy nie są uniwersalne dla wszystkich osób cierpiących na tą dolegliwość. Dobór leczenia ma charakter indywidualny i jest ściśle powiązany z powodem nykturii, np.:

  • jeżeli częstomocz występuje w przebiegu cukrzycy, to celem leczenia jest unormowanie poziomu glukozy we krwi oraz w przypadku istniejącej nadwagi lub otyłości unormowanie masy ciała - aby osiągnąć ten efekt mogą być wykorzystywane różne leki, w tym insulina oraz doustne leki przeciwcukrzycowe (np. metformina, pochodne sulfonylomocznika, leki inkretynowe)
  • jeżeli częstomocz jest wynikiem zakażenia układu moczowego to chcemy pozbyć się infekcji i  do leczenia zostaną wykorzystane antybiotyki
  • w przypadku częstomoczu w przebiegu łagodnego rozrostu prostaty można zastosować alfa-blokery, które mają działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie podścieliska gruczołu krokowego i szyi pęcherza moczowego lub inhibitory 5-alfa-reduktazy, które hamują aktywność enzymu przekształcającego testosteron do jego bardziej aktywnej formy odpowiadającej za powiększenie prostaty i jej przerost
  • gdy częstomocz jest jednym z objawów występujących w przebiegu raka stercza, to do leczenia mogą zostać wykorzystane leki hormonalne, które mają za zadanie spowolnić rozwój nowotworu  opóźniają powiększanie się prostaty
  • w przypadku terapii zespołu bolesnego pęcherza wykorzystuje się np. dopęcherzowe wlewki kwasu hialuronowego, które mają działanie ochronne na nabłonek pęcherza moczowego (urothelium), a efektem takiej terapii jest redukcja objawów tego zespołu, w tym zmniejszenie bólu oraz zmniejszenie częstotliwości oddawania moczu.  


Bibliografia:

1. Koźmińska ME. Nykturia – diagnostyka różnicowa i leczenie. Medycyna Po Dyplomie 2021; 01.

2. Urologia - podręcznik dla studentów medycyny. Red. Borkowski A, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2015, wyd. 2.

3. Położnictwo i ginekologia tom 1 i 2. Red. Bręborowicz G, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2015, wyd.2

4. Choroby wewnętrzne. Red. Szczeklik A, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, wyd. 3.

5. Ząbkowski T, Bortnowski L, Zieliński H. Zespół bolesnego pęcherza – problem urologiczno-ginekologiczny. (Bladder Pain Syndrome – an urological-gynecological problem). Ginekol Pol. 2011; 82: 210-213.