Demencja nazywana również chorobą otępienną to zespół powiązanych ze sobą objawów związanych z ciągłym pogorszeniem funkcjonowania mózgu. Demencja dotyka miliony ludzi i staje się coraz częstsza wraz z wiekiem. Szacuje się, że około jedna trzecia osób w wieku 75 lat i starszych może cierpieć na choroby otępienne. Ważne jest również, aby pamiętać, że choroba otępienna nie jest naturalną częścią starzenia się.

Choroby otępienia dlaczego-jakie to choroby?

Choroby otępienne są wynikiem pewnych zmian w różnych obszarach mózgu, w wyniku których neurony i ich połączenia przestają działać prawidłowo. Naukowcy powiązali zmiany w mózgu z pewnymi formami demencji i badają, dlaczego zmiany te występują u niektórych osób, a u innych nie. U niewielkiej liczby osób zidentyfikowano rzadkie warianty genetyczne powodujące choroby otępienne u seniorów.

Przyczyny powstania choroby otępiennej

  • Predyspozycje genetyczne
  • Zmiany środowiska oraz jego oddziaływanie na stan zdrowia
  • Intensywne spożywanie alkoholu przez długi okres czasu
  • Nadmierne palenie tytoniu
  • Używki
  • Problemy emocjonalne, takie jak stres, niepokój i depresja
  • Delirium, nagły stan splątania i dezorientacji
  • Uraz głowy, taki jak wstrząs mózgu spowodowany upadkiem lub wypadkiem
  • Nieprawidłowe nagromadzenie płynu mózgowo-rdzeniowego w mózgu
  • Choroba Creutzfeldta-Jakoba, rzadkie zaburzenie mózgu
  • Choroba Huntingtona, dziedziczna, postępująca choroba mózgu
  • Przewlekła encefalopatia pourazowa, spowodowana powtarzającymi się urazami mózgu
  • Otępienie mózgu związane z HIV, rzadka choroba występująca, gdy wirus HIV rozprzestrzenia się w mózgu.

Choroby otępienne wieku starczego mogą przybierać różne postacie i formy, w tym najczęstszą jest choroba Alzheimera.

Jakie to choroby?

  • Otępienie w chorobie Alzheimera
  • Otępienie naczyniowe
  • Otępienie czołowo-skroniowe
  • Otępienie z ciałami Lewy'ego
  • Otępienie w innych chorobach

Choroby otępienia rodzaje

Choroba Alzheimera, najczęstsza postać choroby otępiennej wieku starczego. Jest ona spowodowana zmianami w funkcjonowaniu mózgu, w tym nieprawidłowym gromadzeniem się białek zwanych płytkami amyloidowymi. Złogi te mogą blokować synapsy i uniemożliwiać przekazywanie impulsów z jednego neuronu do drugiego. W ten sposób zachodzi proces zapamiętywania lub, jak w przypadku otępienia mózgowego, synapsy zostają zablokowane, co prowadzi do pogorszenia funkcji neuronów i problemów z myśleniem i pamięcią.

Otępienie czołowo-skroniowe, rzadka forma demencji, która zwykle występuje u osób w wieku poniżej 60 lat. Jest ona związana z nieprawidłowymi ilościami lub formami białek tau i TDP-43.

Otępienie z ciałami Lewy'ego, forma otępienia spowodowana nieprawidłowymi złogami białka alfa-synukleiny, zwanymi ciałami Lewy'ego.

Otępienie naczyniopochodne, forma choroba otępienna spowodowana stanami, które uszkadzają naczynia krwionośne w mózgu lub przerywają przepływ krwi i tlenu do mózgu.

Demencja mieszana - połączenie dwóch lub więcej rodzajów demencji. Na przykład, dzięki badaniom autopsyjnym z udziałem starszych osób dorosłych, które cierpiały na demencję, naukowcy zidentyfikowali, że wiele osób miało kombinację zmian w mózgu związanych z różnymi formami demencji

Objawy choroby otępienia u seniora

Wraz z wiekiem zachodzą zmiany we wszystkich częściach ciała, w tym w mózgu. W rezultacie seniorzy zauważają, że nie pamiętają informacji tak dobrze, jak kiedyś i nie są w stanie przypomnieć sobie ich tak szybko. Zapominanie o różnych rzeczach od czasu do czasu jest normalne w każdym wieku, ale poważne problemy z pamięcią mogą utrudniać wykonywanie codziennych czynności, takich jak prowadzenie samochodu, korzystanie z telefonu czy znalezienie drogi do domu.

Oznaki i objawy choroby otępiennej pojawiają się, gdy niegdyś zdrowe komórki nerwowe w mózgu przestają działać, tracą połączenia z innymi komórkami mózgowymi i umierają. Podczas gdy każdy traci pewne neurony wraz z wiekiem, osoby z chorobą otępienną doświadczają znacznie większych strat.

Choroby otępienne objawy

  • Doświadczanie utraty pamięci, słabej oceny sytuacji i dezorientacji
  • Trudności z mówieniem, rozumieniem i wyrażaniem myśli lub czytaniem i pisaniem
  • Błądzenie i gubienie się w znanej okolicy
  • Problemy z odpowiedzialnym obchodzeniem się z pieniędzmi i płaceniem rachunków
  • Powtarzanie pytań
  • Używanie nietypowych słów w odniesieniu do znanych przedmiotów
  • Dłuższe wykonywanie zwykłych codziennych zadań
  • Utrata zainteresowania zwykłymi codziennymi czynnościami lub wydarzeniami
  • Halucynacje lub doświadczanie urojeń lub paranoi
  • Działanie impulsywne
  • Nie przejmowanie się uczuciami innych osób
  • Utrata równowagi i problemy z poruszaniem się

Choroby otępienne wieku starczego mogą znacznie wpływać na procesy zapamiętywania, osłabić zdolności umysłowe oraz poznawcze. Choroby otępienne charakteryzują się utratą funkcji poznawczych opartych nie tylko na zapamiętywaniu, ale i również na procesach myślenia i rozumowania - w takim stopniu, że zakłócają one codzienne życie i czynności danej osoby. Na zdolność zapamiętywania może wpływać wiele czynników zewnętrznych. Jednakże przewlekły stres, chroniczne zmęczenie, niektóre choroby i leki mogą okazać się jedną z głównych przyczyn powstania problemów z zapamiętywaniem. Osoby po 65 rokiem życia, coraz częściej miewają problemy z pamięcią, może być to irytujące, jeśli zdarza się sporadycznie, ale jeśli wpływa na codzienne życie, zaburza prawidłowe funkcjonowanie oraz najbliższe środowisko zauważa zmiany w zachowaniu seniora, to czas, by zasięgnąć rady specjalisty.

Choroby otępienne związane są nie tylko z utratą pamięci, językiem i zdolnością podejmowania decyzji, ale i również mogą powodować inne objawy. Obejmują one zmiany nastroju, takie jak zwiększona drażliwość, depresja i niepokój, zmiany sposobu mówienia, myślenia, odczuwania oraz zmiany osobowości i zachowania. Niektóre osoby z demencją nie są w stanie kontrolować swoich emocji, a ich osobowość może ulec zmianie.

Demencja ma różny stopień nasilenia, od najłagodniejszego stadium, gdy dopiero zaczyna wpływać na funkcjonowanie danej osoby, do najcięższego stadium, gdy dana osoba musi całkowicie polegać na innych w zakresie podstawowych czynności życia codziennego, takich jak karmienie się.Ponadto, choroby takie jak nowotwory, niedobory witamin, skutki uboczne leków lub problemy z tarczycą, nerkami lub wątrobą mogą również powodować poważne problemy z pamięcią, które przypominają choroby otępienne wieku starczego.

Leczenie i diagnoza

Podobieństwo objawów chorób otępiennych może utrudniać postawienie dokładnej diagnozy. Aby jednak zastosować odpowiednie leczenie, ważna jest prawidłowa diagnoza. Podczas diagnozowania choroby otępiennej ważne jest, aby wziąć pod uwagę aktualne możliwości danej osoby i sprawdzić, czy z biegiem czasu nie zachodzą zmiany, które mogą świadczyć o początkach rozwoju choroby otępiennej.

Wizyta u lekarza pierwszego kontaktu jest często pierwszym krokiem dla seniorów, którzy doświadczają zmian w myśleniu, poruszaniu się lub zachowaniu. Jednak w celu zdiagnozowania choroby otępiennej często konsultuje się neurologów – lekarzy specjalizujących się w chorobach mózgu i układu nerwowego.

Aby prawidłowo zdiagnozować chorobę otępienną, lekarze najpierw oceniają stan kliniczny pacjenta na podstawie wywiadu i badania fizykalnego. Badanie fizykalne w celu pomiaru ciśnienia krwi i innych parametrów życiowych, a także badania laboratoryjne krwi i innych płynów w celu sprawdzenia poziomu różnych substancji chemicznych, hormonów i witamin mogą pomóc w znalezieniu lub wykluczeniu możliwych przyczyn oznak choroby otępiennej.  

Diagnostyka obejmuje:

  • Testy poznawcze i neurologiczne. Testy te, służące do oceny myślenia i funkcjonowania fizycznego, obejmują ocenę pamięci, rozwiązywania problemów, umiejętności językowych i matematycznych, a także równowagi, reakcji sensorycznych i odruchów.
  • Skany mózgu. Testy te mogą wykryć udary, nowotwory i inne problemy, które mogą powodować demencję. Skany wykrywają również zmiany w strukturze i funkcjonowaniu mózgu. Do badań należą :tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, pozytonowa tomografia emisyjna
  • Ocena psychiatryczna. Jeśli senior doświadcza zmian w zachowaniu lub nastroju, może być zalecana ocena psychiatryczna w celu ustalenia, czy depresja lub inny problem ze zdrowiem psychicznym powoduje objawy choroby otępiennej
  • Testy genetyczne
  • Nakłucie lędźwiowe. Pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego poprzez nakłucie lędźwiowe w celu pomiaru stężenia białek lub innych substancji w płynie mózgowo-rdzeniowym może pomóc w zdiagnozowaniu choroby Alzheimera.

Obecnie nie ma klinicznie potwierdzonego leczenia ani sposobu całkowitego powrotu do zdrowia lub zapobiegania chorobie otępiennej mózgu, ale istnieją powody, aby sądzić, że zdrowy tryb życia może pomóc w ograniczeniu czynników ryzyka. Leczenie choroby otępiennej ogranicza się do stosowania indywidualnie dopasowanej farmakoterapii. W łagodzeniu skutków choroby otępiennej u seniorów pomóc może także terapia behawioralna i terapia psychologiczna.

 

                                                                          mgr. fizjoterapii, lic. pielęgniarstwa Monika Pasich