Kim jest osoba niepełnosprawna?

Osoba niepełnosprawna to osoba, której stan psychiczny, fizyczny lub umysłowy ogranicza lub całkowicie (stale albo okresowo) uniemożliwia samodzielne funkcjonowanie. 
Według polskiego prawa występują 3 stopnie niepełnosprawności osób dorosłych: 
  • lekki, 
  • umiarkowany i 
  • znaczny. 
W przypadku dzieci do 16 r.ż. nie określa się stopnia niepełnosprawności. Osoby do 16 r.ż. uznaje się za niepełnosprawne jeżeli mają ograniczona sprawność psychiczną lub fizyczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy. Naruszona sprawność fizyczna lub psychiczna jest spowodowana wadą wrodzoną, długotrwałą chorobą lub jest wynikiem uszkodzenia. Niepełnosprawność ta powoduje konieczność zapewnienia dziecku całkowitej opieki lub pomocy w zaspokojeniu potrzeb życiowych, przy czym wsparcie to jest większe niż potrzebne zdrowemu dziecku w danym wieku.

Wśród kryteriów na podstawie, których dokonuje się oceny niepełnosprawności dziecka rozporządzenie wymienia m.in.:
  • przewidywany okres trwania upośledzenia stanu zdrowia jeśli przekracza 12 miesięcy,
  • niezdolność do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującą konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku, 
  • albo znaczne zaburzenie funkcjonowania organizmu, które wymaga systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem.

Priorytetem dla rodziców dzieci niepełnosprawnych jest uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności, ponieważ uprawnia ono ich do pobierania świadczeń pieniężnych oraz wielu zniżek i ulg. Potwierdzeniem posiadania orzeczenia jest Legitymacja Osoby Niepełnosprawnej. Organem uprawnionym do jej wydania jest właściwy miejscowo powiatowy/miejski zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Legitymacje wydawane są na okres ważności orzeczenia, nie dłużej jednak niż na okres:
  • 5 lat - w przypadku legitymacji dokumentujących niepełnosprawność;
  • 10 lat - w przypadku legitymacji dokumentujących stopień niepełnosprawności wystawionych osobom, które nie ukończyły 60 roku życia.

Na jakie świadczenia ze strony Ośrodków Pomocy Społecznej oraz ZUS-u mogą liczyć opiekunowie dzieci niepełnosprawnych?

Zasiłek pielęgnacyjny 

Świadczenie pielęgnacyjne to świadczenie pieniężne przysługujące rodzicom, opiekunom faktycznym lub osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną,  która zrezygnowała lub w ogóle nie podjęła pracy zarobkowej z powodu konieczności opiekowania się dzieckiem niepełnosprawnym. 
Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego ustala się na czas nieokreślony. Jeżeli orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony, wówczas prawo do świadczenia pielęgnacyjnego przysługiwać będzie do ostatniego dnia miesiąca, w którym mija ważność tego orzeczenia.

Ważne! Odbierając orzeczenie lub je przedłużając, zawsze trzeba zwrócić uwagę czy są w nim zaznaczone punkt 7. i 8., ponieważ od tych punktów zależy prawo do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego. Jeżeli w orzeczeniu te punkty nie będą zaznaczone, rodzic nie ma prawa do korzystanie świadczenia pielęgnacyjnego. O czym mówią te punkty:

Punkt 7. świadczy o konieczności stałego zapewnienia opieki dziecku,

Punkt 8. świadczy o konieczności współudziału rodzica w rehabilitacji, zajęciach szkolnych, itp.

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała do 18 r.ż. lub w trakcie nauki, jednak nie później niż do ukończenia 25 r.ż.

Kiedy nie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne?

  • osobie, sprawującej opiekę, która ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno- rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego,
  • ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna
  • została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej, rodzinnym domu dziecka albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-leczniczym, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni,
  • na osobę wymagającą opieki inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury,
  • na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Ważne! Na uprawnienie do świadczenia pielęgnacyjnego nie ma wpływu zarejestrowanie w powiatowym urzędzie pracy jako osoba poszukująca pracy lub posiadanie statusu bezrobotnego. Status osoby bezrobotnej nie wpływa na możliwość uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego. Niezależnie od tego, czy ma ona prawo do zasiłku czy nie. 
Warto wiedzieć:
  • Pobierając dodatek mieszkaniowy jednocześnie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne,
  • Przepisy umożliwiają pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego na jedno dziecko, a świadczenia rodzicielskiego na drugie. Świadczenia te wykluczają się w przypadku ubiegania się o nie na to samo dziecko,
  • Pobieranie zasiłku macierzyńskiego wyklucza otrzymywanie w tym samym okresie świadczenia pielęgnacyjnego,
  • Przyjętą zasadą jest, że na jedną rodzinę może przypadać tylko jedno prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, bez względu na liczbę niepełnosprawnych dzieci lub osób dorosłych wymagających opieki oraz liczby osób opiekujących się nimi, spełniających pozytywne przesłanki nabycia tego świadczenia,
  • Do dochodu nie wlicza się świadczenia pielęgnacyjnego, zasiłku i dodatku pielęgnacyjnego oraz zasiłków rodzinnych,
  • Nie można pobierać jednocześnie specjalnego zasiłku opiekuńczego i świadczenia pielęgnacyjnego.
Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje niezależnie od dochodów rodziny. Od podstawy świadczenia pielęgnacyjnego pobierana jest składka na ubezpieczenie emerytalne oraz rentowe i wliczana do okresu niezbędnego do ustalenia prawa do emerytury lub renty, jednak nie dłużej niż przez 20 lat.
Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego w 2022 roku to 2119 zł miesięcznie. Kwota świadczenia pielęgnacyjnego co roku jest waloryzowana 1 stycznia. Wysokość świadczenia uzależniona jest od płacy minimalnej.

Komu przysługuje zasiłek opiekuńczy?

Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom lub opiekunom dzieci niepełnosprawnych, jeżeli rezygnują oni z pracy zarobkowej z powodu konieczności sprawowania stałej opieki nad dzieckiem, które legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności (z zaznaczonym punktem 7 i 8).
Prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego przyznawane jest na dany okres zasiłkowy, który trwa od 1 listopada do 31 października następnego roku kalendarzowego. Należy jednak pamiętać, że specjalny zasiłek opiekuńczy jest świadczeniem uzależnionym od niepełnosprawności. Jeżeli zatem orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony, to prawo zasiłku ustala się do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia, nie dłużej jednak niż do końca okresu zasiłkowego.
Aby uzyskać specjalny zasiłek opiekuńczy należy spełnić kryterium dochodowe - dochód rodziny sprawującej opiekę oraz wymagającej opieki na osobę nie przekracza 764 zł. Wysokość tego świadczenia w okresie od 1.011.2021 roku wynosi 620 zł.

Specjalny zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, gdy:
  • osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego,
  • ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów,
  • posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności;
  • osoba wymagająca opieki znajduje się w rodzinie zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej), w rodzinnym domu dziecka lub, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu,
  • na osobę wymagającą opieki inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury,
  • na osobę wymagającą opieki jest ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub prawo do zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów;
  • na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej

Dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego

To dodatek dla rodziców lub opiekunów niepełnosprawnego dziecka oraz niepełnosprawnych osób uczących się na częściowe pokrycie zwiększonych wydatków związanych z ich rehabilitacją i kształceniem.
Dodatek ten przysługuje:
  • rodzicom dziecka,
  • opiekunowi faktycznemu dziecka,
  • opiekunowi prawnemu dziecka,
  • osobie uczącej się, tzn. osobie pełnoletniej, która nie jest na utrzymaniu rodziców, ponieważ oboje nie żyją albo zobowiązani są do płacenia alimentów.
Dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego przysługuje:
  • dziecku do 16. roku życia, posiadającemu orzeczenie o niepełnosprawności,
  • dziecku powyżej 16. roku życia do ukończenia 24. roku życia, jeżeli posiada orzeczenie o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Wysokość dodatku z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego w roku 2022r wynosi:
  • 90,00 zł miesięcznie na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia,
  • 110,00 zł miesięcznie na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 24 roku życia.
Aby ubiegać się o dodatek należy spełnić kryterium dochodowe, czyli dochód na osobę, w rodzinie w której jest dziecko z orzeczeniem o niepełnosprawności, nie może przekraczać 764 zł.

Świadczenie „Za życiem”

Świadczenie „Za życiem” przysługuje z tytułu urodzenia się żywego dziecka, u którego zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu przysługuje jednorazowe świadczenie w wysokości 4000 zł. Może ubiegać się o nie rodzic chorego dziecka, opiekun faktyczny lub opiekun prawny.
Świadczenie to jest przyznawane bez względu na wysokość dochodów w rodzinie.
Jednorazowe świadczenie nie przysługuje w przypadku urodzenia martwego dziecka lub jeśli zostało ono umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie.
Ubiegając się o jednorazowe świadczenie należy dołączyć do wniosku:
  • zaświadczenie potwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, wystawione przez lekarza, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, albo lekarza, który jest zatrudniony lub wykonuje zawód w przychodni, z którą NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, posiadającego specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii, neonatologii, neurologii dziecięcej, kardiologii dziecięcej lub chirurgii dziecięcej,
  • zaświadczenie lekarskie wystawione przez lekarza lub przez położną potwierdzające pozostawanie kobiety pod opieką medyczną nie później niż od 10 tygodnia ciąży do dnia porodu;
Wymóg dostarczenia zaświadczenia lekarskiego/zaświadczenia wystawionego przez położną nie dotyczy osób, które są opiekunami prawnymi lub opiekunami faktycznymi dziecka, a także do osób, które przysposobiły dziecko.
Wniosek o wypłatę jednorazowego świadczenia składa się w terminie 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka.

Wnioski do pobrania: