Niewydolność nerek jest jedną z chorób cywilizacyjnych, która dotyka miliony Polaków. Może rozwijać się powoli lub mieć nagły przebieg. W praktyce klinicznej wyróżnia się przewlekłą oraz ostrą niewydolność nerek. Co to jest dieta nerkowa? Jaką rolę odgrywa  przy niewydolności nerek? Zachęcamy do zapoznania się z przykładowym jadłospisem dla osób z tym schorzeniem.  

Czym jest dieta nerkowa? 

W przebiegu chorób nerek należy zmienić nawyki żywieniowe. Dieta powinna być dopasowana do typu schorzenia i stopnia uszkodzenia organów. Stanowi ważny element profilaktyki i wsparcie podczas leczenia chorób nerek. Na zalecenia żywieniowe powinny zwrócić szczególną uwagę osoby, które zmagają się z przewlekłą niewydolnością nerek. Niezbędne jest skomponowanie odpowiedniego jadłospisu przez dietetyka, w tym ograniczenie lub nawet rezygnacja ze spożycia niektórych produktów. 

Pod pojęciem dieta nerkowa kryje się zalecany sposób żywienia dla osób, których nerki nie funkcjonują w prawidłowy sposób. Szczególne znaczenie ma regularne spożywanie posiłków czy technika ich przyrządzania. Dieta przy niewydolności nerek powinna być lekkostrawna o kaloryczności do 2000 kcal na dobę. Warto spożywać od 4 do 5 posiłków dziennie. Przyrządzanie potraw powinno opierać się na gotowaniu na parze, duszeniu bez tłuszczu oraz pieczeniu w pergaminie. 

Żywienie przy przewlekłej niewydolności nerek (PChN) ma służyć m.in. eliminacji złogów powstających w różnych odcinkach układu żółciowego. Zadaniem diety nerkowej jest odciążenie nieprawidłowo funkcjonujących nerek i utrzymanie w miarę dobrego wyrównania metabolicznego. W znacznym stopniu ma ograniczać powstawanie toksycznych produktów przemiany materii oraz łagodzić uciążliwe objawy mocznicy. Celem zastosowania diety nerkowej jest spowolnienie postępowania choroby i przywrócenie zdolności do pełnego oczyszczania organizmu z toksyn. 

Produkty wskazane przy niewydolności nerek 

Żywienie przy PChN ogrywa kluczową rolę. Opracowaniem indywidualnej diety powinien zająć się dietetyk, który specjalizuje się w przygotowywaniu jadłospisów dla osób z chorobami nerek. Wskazane jest wprowadzenie do menu produktów niskobiałkowych skrobiowych, niektórych warzyw, owoców, soków oraz miodu. Dieta nerkowa polega głównie na zmniejszeniu podaży białka, produktów słonych i w znacznym stopniu przetworzonych. Potrawy można przyprawiać sokiem z cytryny, zielonym koperkiem i pietruszką, kolendrą, tymiankiem, melisą, miętą czy cynamonem. 

  • Niektóre warzywa (z wyjątkiem strączkowych) i owoce – osoby z niewydolnością nerek powinny sięgać zwłaszcza po surowe ogórki, gotowaną marchew, ziemniaki, buraki, szpinak oraz kalafior. Do zalecanych produktów można też zaliczyć cebulę, czosnek, cukinię i bakłażan. Wskazane jest spożycie konfitur z owoców jagodowych oraz jabłek, wiśni, śliwek, ciemnych winogron czy żurawiny. 
  • Produkty skrobiowe niskobiałkowe (w tym oznaczone znakiem PKU) – są produkowane w specjalistyczny sposób, dzięki czemu charakteryzują się obniżoną zawartością białka i fenyloalaniny. Z tego względu mogą po nie sięgać również osoby chore na fenyloketonurię. Spośród polecanych produktów warto wymienić zbożowe pieczywo czy makaron niskobiałkowy.
  • Chude mięso i ryby – osoby zmagające się z niewydolnością nerek powinny zrezygnować z tłustych wyrobów mięsnych. Zalecany jest wybór drobiu (np. indyk bądź kurczak bez skóry) lub cielęciny. Z polecanych ryb warto wymienić dorsza, szczupaka i sandacza. 
  • Lekkostrawne tłuszcze – optymalnym wyborem jest oliwa z oliwek oraz olej roślinny. Z codziennej diety należy wykluczyć smalec, margarynę i posiłki smażone. Wskazane jest wykorzystywanie oleju rzepakowego lub lnianego na zimno. Można nim polewać sałatki bądź dania obiadowe. 
  • Zioła wspomagające pracę nerek – zaliczyć do nich można pokrzywę, skrzyp polny, brzozę czy nawłoć. Warto też przygotowywać mieszanki ziołowe z liściem brzozy, mącznicy i mniszka lekarskiego. Ziele pokrzywy zwyczajnej jest bogate we flawonoidy, które wykazują działanie przeciwzapalne oraz odkażające. Natomiast liście brzozy wspomagają w usuwaniu jonów potasu i sodu. 

Produkty niewskazane przy niewydolności nerek 

Białko – zalecana zawartość tego składnika w diecie wynosi 40-50 g na dobę. Ostatecznie uzależniona jest od stopnia upośledzenia czynności nerek. Organizmowi należy dostarczaćpełnowartościowe białko (ok. 1g/ kg masy ciała). W przypadku ciężkiej niewydolności nerek (tj. przesączanie kłębuszkowe GFR < 30 ml/min.) zaleca się ograniczenie do 0,6-0,8 g/kg. Aby zapobiec niedożywieniu organizmu, przed zastosowaniem diety nerkowej warto skonsultować sięz lekarzem i dietetykiem. 

Sód – występuje naturalnie w wielu produktach żywnościowych. Przede wszystkim należy wyeliminować z diety sól i ostre przyprawy, tj. pieprz, sos sojowy, chili, ocet, musztarda. Niewskazane jest także wykorzystywanie gotowych bulionów czy kostek rosołowych. Warto też zmniejszyć spożycie konserw, marynat, wędlin, produktów wędzonych, przekąsek typu chipsy, kiszonek i serów żółtych. Sól kuchenną należy zastąpić bezpiecznymi zamiennikami, np. sokiem z cytryny, suszonym czosnkiem, koperkiem czy majerankiem. 

Fosfor – jego nadmiar wpływa na obniżone stężenie wapnia we krwi związane z wytrącaniem się soli wapniowo-fosforanowych. Przy schorzeniach typu niewydolność nerek czy kamica fosforanowa trzeba znacznie ograniczyć lub zrezygnować z produktów, tj. sery żółte, topione i pleśniowe, podroby, ryby wędzone i w puszkach, pieczywo razowe, płatki owsiane, słonecznik, orzechy włoskie, migdał, kakao, czekolada, żółtka jaj, grzyby. 

Potas – występuje zwłaszcza w pomidorach, ziemniakach, bananach oraz awokado. Jego źródłem są także przetwory pomidorowe, nasiona roślin strączkowych czy wyroby czekoladowe. Ograniczenie potasu w diecie bywa konieczne w przypadku pogarszającej się funkcji nerek. 

Płyny – należy zrezygnować z płynnej czekolady, napojów gazowanych, mocnej herbaty i kawy, alkoholu oraz wszelkich używek. Warto ograniczyć ilości spożywanego mleka i przetworów mlecznych. Zalecana jest woda mineralna niegazowana, słaba herbata, kawa zbożowa. W dozwolonej ilości można też pić soki owocowe i warzywne. 

Przykładowy jadłospis przy niewydolności nerek 

O wszelkich zmianach żywieniowych powinien decydować specjalista. Nie istnieje jedna uniwersalna dieta nerkowa. Jadłospis powinien przygotować dietetyk lub zlecić lekarz prowadzący leczenie. Z reguły bazuje na produktach niskobiałkowych i ograniczeniu spożycia sodu, fosforu oraz potasu. Oto propozycja jadłospisu, który zalecany jest osobom z przewlekłą niewydolnością nerek:

  • śniadanie – pieczywo niskobiałkowe, omlet z białek z dodatkiem szpinaku i kawa zbożowa
  • obiad – zupa szpinakowa, kotlety z kalafiora i faszerowana papryka;
  • kolacja – pasta warzywna, bułka, herbata owocowa. 

Dieta nerkowa zakłada wyeliminowanie wszelkich używek. Niewskazane jest spożywanie mocnych alkoholi, palenie tytoniu czy produktów słonych i wysoce przetworzonych. Znaczenie ma zmiana stylu życia oraz dbałość o regularną aktywność fizyczną.