Endometrioza jest przewlekłym schorzeniem narządów płciowych, które dotyka coraz częściej kobiety. Charakteryzuje się obecnością tkanek endometrium poza jamą macicy. Z reguły powoduje niepokojące objawy ginekologiczne i niesie ze sobą ryzyko komplikacji zdrowotnych, takich jak: tworzenie się zrostów, włóknienie, bliznowacenie. Jakie badania na endometriozę należy wykonać? Na czym polega diagnostyka i leczenie? Podpowiadamy.

Endometrioza – objawy

Do lekarza zgłaszają się zwykle pacjentki w wieku od 25. do 40. roku życia. Endometrioza może też występować przed pojawieniem się pierwszej menstruacji oraz po menopauzie. Kobiety w wieku rozrodczym skarżą się najczęściej na obfite i bolesne miesiączki, rwący ból pojawiający się wraz ze zmianami cyklu menstruacyjnego oraz występujący podczas stosunku płciowego, mikcji lub wypróżniania.

Do wizyty u specjalisty powinny skłonić następujące objawy chorobowe.

  • Silne bóle w obrębie miednicy mniejszej – zwykle odczuwalne są podczas miesiączki. Najczęściej mają tępy oraz pulsujący charakter. Dolegliwości bólowe nasilają się pod wpływem aktywności fizycznej, m.in. podczas stosunku płciowego.
  • Zaburzenia miesiączkowania – występują bardzo obfite krwawienia, rzadziej obserwuje się plamienia międzymiesiączkowe. Częściej pojawia się również PMS, czyli zespół napięcia przedmiesiączkowego.
  • Problemy z płodnością – co przekłada się na trudności z zajściem w ciążę. Z tego powodu mogą pojawiać się zaburzenia natury psychicznej, w tym odczuwanie niepokoju, frustracji oraz osamotnienia. U niektórych pacjentek z endometriozą diagnozowana jest depresja. Choroba utrudnia w znacznym stopniu funkcjonowanie w społeczeństwie oraz prowadzi do wykluczenia w sferze zawodowej i osobistej. Wiele kobiet decyduje się na zapłodnienie in vitro.

Zdarza się, że dolegliwości bólowe są przez dłuższy czas bagatelizowane. Oprócz wyżej wymienionych objawów chorobowych mogą występować:

  • biegunki, zaparcia, nudności oraz wymioty nasilające się w określonej fazie cyklu;
  • nawracające wzdęcia i kurczowe bóle brzucha;
  • naglące parcia na pęcherz;
  • międzymiesiączkowe plamienia i krwawienia;
  • duszności oraz bóle w klatce piersiowej, okolicy ramion lub barków.

Charakterystyczne jest ogólne osłabienie organizmu. Istnieje też ryzyko niepłodności. Kobiety zmagające się z chorobą mogą mieć większe trudności z zajściem w ciążę. W rzadkich przypadkach występuje również krwiomocz, zgaga, problemy z nietrzymaniem moczu, kolka, odma, krwiak opłucnej, ból pleców promieniujący do nóg, który przypomina atak rwy kulszowej.

Endometrioza – diagnozowanie

Do zdiagnozowania choroby niezbędna jest wizyta u lekarza ginekologa. Specjalista przeprowadzi najpierw szczegółowy wywiad z pacjentką i zleci konieczne badania. Jak rozpoznawana jest endometrioza? Diagnostyka tej choroby wymaga dużej staranności oraz wytrwałości. Rozpoczyna się od podstawowego badania ginekologicznego. Po jego przeprowadzeniu możliwe jest ustalenie wielkości i pozycji macicy, jajników, jajowodów oraz więzadeł krzyżowomacicznych. Badanie ginekologiczne wykonuje się przez pochwę i odbyt. Warto je wykonać w trakcie miesiączki, ponieważ istnieje większa szansa na wykrycie ognisk endometriozy.

Zdarza się, że niepokojące objawy nie pojawiają się wraz z zaawansowaniem choroby. Niejednokrotnie endometrioza wykrywana jest przypadkowo podczas zwykłego badania ginekologicznego. Rozwój choroby można zahamować poprzez wdrożenie odpowiedniego leczenia farmakologicznego lub chirurgicznego. Warunkiem skutecznej terapii jest trafna diagnoza endometriozy, czyli ustalenie faktycznej obecności komórek trzonu macicy poza właściwą lokalizacją. Przydatna może okazać się zwłaszcza ultrasonografia.

Jakie badania na endometriozę?

Stopnie zaawansowania choroby mogą być różne. Oceny dokonuje się na podstawie szczegółowej diagnostyki. W jaki sposób klasyfikowana jest endometrioza? Jakie badania wykonać, by ustalić stopień zaawansowania schorzenia (wielkość, liczbę i rodzaj zmian)? W prawidłowym rozpoznaniu choroby szczególnie pomocna jest diagnostyka obrazowa. Zazwyczaj stanowi uzupełnienie badań laboratoryjnych czy ginekologicznych. Dzięki niej możliwe jest ujawnienie ognisk komórek endometrium oraz wykrycie ewentualnych torbieli, zrostów oraz blizn.

  • Rezonans magnetyczny (MRI) – jest to bezpieczna i precyzyjna metoda diagnostyki obrazowej. Służy do uzyskania pełnego obrazu badanych narządów. Badanie MRI wykorzystuje zarówno fale radiowe, jak i pole magnetyczne. Umożliwia wykrycie nawet niewielkiej zmiany endometrialnej. Z tego względu jest doskonałym narzędziem dla ostatecznego potwierdzenia choroby.
  • USG ginekologiczne (transwaginalne) – badanie przeprowadza się przy użyciu sondy zabezpieczanej osłonką lateksową. Służy do oceny narządów miednicy mniejszej i umożliwia wykrycie różnych chorób, m.in. endometriozy. Badanie jest bezbolesne i nieinwazyjne, ale może przyczyniać się do odczuwania dyskomfortu. USG ginekologiczne wykonuje się czasami przez powłoki brzuszne.
  • Laparoskopia – jest przeprowadzana w znieczuleniu ogólnym i przy użyciu specjalnego urządzenia, dzięki któremu można obejrzeć narządy wewnętrzne. Służy do zbadania wnętrza organizmu bez konieczności inwazyjnego otwierania jamy brzusznej. Podczas laparoskopii można też pobrać fragmenty tkanek do badania histopatologicznego.

Klasyfikacji schorzenia dokonało Amerykańskie Towarzystwo Medyczne Rozrodu (ASRM). Wyróżniło aż cztery stopnie zaawansowania choroby, które opierają się na wielkości, liczbie oraz rodzaju zmian.

  • I (minimalny) – ogniska mają rozmiary poniżej 5 mm. W jajnikach i jajowodach widoczne są nieunaczynione zrosty oraz strzępki.
  • II (łagodny) – ogniska osiągają średnicę przekraczającą 5 mm. U części pacjentek występują zrosty i torbiele czekoladowe.
  • III (umiarkowany) – ogniska widoczne są nie tylko w zrostach jajników, ale też w zagłębieniu maciczno-odbytniczym.
  • IV (ciężki) – to najbardziej zaawansowany stopień choroby, który wiąże się z brakiem ruchomości macicy. Ogniska mogą wychodzić poza obręb miednicy mniejszej.

Leczenie endometriozy

Sposób leczenia zależy m.in. od wieku pacjentki, objawów towarzyszących chorobie, osobistych preferencji oraz terapii stosowanych w przeszłości. Istotne znaczenie mają również plany macierzyńskie. W leczeniu endometriozy znajduje zastosowanie farmakoterapia. Do złagodzenia przebiegu choroby mogą posłużyć doustne tabletki antykoncepcyjne. Wykorzystywane są również różnego rodzaju leki przeciwbólowe i przeciwzapalne.

Jeśli metody farmakologiczne okażą się nieskuteczne, wskazane jest chirurgiczne leczenie endometriozy. Można je zastosować po rozpoznaniu miejsc objętych procesem patologicznym, np. po zdiagnozowaniu torbieli endometrialnych o średnicy większej niż 3 cm. Pacjentki kwalifikowane są często do operacji w zaawansowanym stopniu choroby i w przypadku odczuwania silnego bólu, którego nie da się wyeliminować po wdrożeniu farmakoterapii. Leczenie endometriozy ma na celu ograniczenie uciążliwych dolegliwości.