Zaburzenia w oddawaniu moczu mogą przybierać różne formy oraz mieć wiele przyczyn. W znacznym stopniu wpływają na jakość życia zarówno dzieci, jak i dorosłych. Wnikliwej diagnostyki wymaga zwłaszcza skąpomocz, czyli zbyt rzadkie oddawanie moczu. Kiedy staje się objawem niepokojącym? Jakie są przyczyny i objawy skąpomoczu? Na czym polega leczenie? Podpowiadamy. 

Co to jest skąpomocz? 

Objętość wydalanego moczu zależy od wielu czynników. Spośród najważniejszych warto wymienić, takie jak: ilość spożywanych płynów, przyjmowanie niektórych substancji oraz nadmierna potliwość przy wysokiej temperaturze otoczenia, gorączce czy wysiłku fizycznym. Zaburzenia w oddawaniu moczu mogą wynikać z odwodnienia organizmu, do którego przyczynia się nadmierna utrata wody, np. w wyniku biegunki, wymiotów bądź występowania zlewnych potów. Na taki stan rzeczy istotnie wpływa ograniczenie ilości przyjmowanych płynów. 

Skąpomocz (oliguria) jest określeniem zmniejszonego dobowego wydalania moczu. Oznacza stan, w którym organizm oddaje mniej niż 500 ml uryny lub 70 ml na 10 kg masy ciała na dobę.

Po pewnym czasie może przekształcić się w bezmocz. Wówczas człowiek wydala mniej niż 100 ml na dobę, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. O oligurii u niemowląt mówi się w przypadku, gdy organizm oddaje mniej niż 1 mililitr/ kg masy ciała/ godz. Przede wszystkim sygnalizuje, że dzieje się coś niepokojącego. 

Przyczyny skąpomoczu 

Oliguria może wynikać z niedoboru płynów, nadmiernego pocenia się czy utraty wody prowadzącej do odwodnienia organizmu. Jak wspomniano wcześniej bywa skutkiem niewystarczającej podaży płynów. W wielu przypadkach zdarza się jednak, że po wykluczeniu fizjologicznych powodów, skąpomocz nadal się utrzymuje. Zalecana jest wówczas konsultacja lekarska i wykonanie badań, dzięki którym można ustalić przyczynę występującego problemu. W niektórych przypadkach okazuje się, że odpowiadają za niego utrudnienia odpływu z dróg moczowych.

Co prowadzi do zaburzenia typu skąpomocz? Przyczyny można podzielić w następujący sposób. 

  • Przednerkowe – oliguria spowodowana jest odwodnieniem wywołanym biegunką lub wymiotami. Przede wszystkim wynika z zaburzeń w krążeniu nerkowym. Oliguria pochodzenia przednerkowego przyczynia się do zmniejszenia objętości wydalanego moczu. 
  • Nerkowe – skąpomocz wywołany jest poprzez uszkodzenia struktury nerek. Przyczynia się do upośledzenia filtrowania moczu. Charakterystyczny jest dla przewlekłej niewydolności nerek, kłębuszkowego lub śródmiąższowego zapalenia nerek, wodonercza czy mocznicy. Do możliwych przyczyn skąpomoczu pochodzenia nerkowego można też zaliczyć podwyższone ciśnienie rozkurczowe, sarkoidozę czy przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. 
  • Pozanerkowe – skąpomocz wynika najczęściej z utrudnionego odpływu moczu z dróg moczowych. Do takiego stanu rzeczy może przyczynić się kamica nerkowa, guzy nowotworowe, przerost lub rak prostaty, zrost pooperacyjny, pęcherz neurogenny. 

Jak diagnozuje się skąpomocz? Objawy towarzyszące oligurii mają związek z rodzajem zaburzenia. Niejednokrotnie zdarza się, że są to bóle brzucha, nudności, wymioty, duszności. Czasem pojawia się także krwiomocz, osłabienie, niechęć do jedzenia, przyspieszone tętno. W przypadku skąpomoczu pochodzenia nerkowego typowe są objawy, tj.: pieczenie i ból podczas oddawania moczu, ciemna oraz mętna uryna, obrzęki wokół oczu, opuchlizna kostek, stóp czy rąk. 

Leczenie skąpomoczu 

Szczególne znaczenie ma wczesna diagnostyka. Kluczową rolę odgrywa wywiad lekarski, badania laboratoryjne z krwi i moczu oraz obrazowe USG czy tomografia komputerowa. Leczenie skąpomoczu zależy od przyczyny, tj. źródła występowania problemu. Do lekarza warto się zgłosić zawsze wtedy, gdy występują charakterystyczne objawy. Niepokojących sygnałów nie należy bagatelizować zwłaszcza w przypadku prawidłowej podaży płynów, która nie stanowi przyczyny odwodnienia organizmu. 

Niekiedy konieczne jest wdrożenie leczenia farmakologicznego, urologicznego bądź chirurgicznego. W niektórych przypadkach sprawdzą się leki o działaniu moczopędnym nazywane diuretykami, które można kupić na receptę. Do najbardziej popularnych zalicza się preparaty z substancją czynną typu acetazolamid czy mannitol. Jeśli przyczyną skąpomoczu są biegunki czy odwodnienie, wykorzystuje się elektrolity. Niekiedy istnieje też potrzeba podania kroplówki z płynem nawadniającym. W skrajnych przypadkach wskazana jest dializa przywracająca prawidłową pracę nerek. 

Jako wspomaganie leczenia znajdują zastosowanie domowe sposoby na skąpomocz. Zaliczyć do nich można spożywanie naparów z ziół moczopędnych. Do takich produktów należy pokrzywa, skrzyp polny, korzeń pietruszki, czarny bez, liść brzozy czy mniszek lekarki. Działanie diuretyczne wykazują także warzywa i owoce, takie jak: żurawina, jagody, cebula oraz arbuz. 

Skąpomocz w ciąży 

Kobiety ciężarne powinny zwrócić szczególną uwagę na częstotliwość i wygląd uryny. Skąpomocz w ciąży może być objawem stanu przedrzucawkowego, który wynika z pojawienia się białka w moczu oraz nadciśnienia tętniczego. Niejednokrotnie wskazuje na zatrucie ciążowe zagrażające zdrowiu matki i nienarodzonego dziecka. W skrajnych przypadkach może doprowadzić do przedwczesnego porodu, niedotlenienie lub odklejenie się łożyska. Stan przedrzucawkowy bywa również groźny dla kobiety ciężarnej. Może doprowadzić między innymi do niewydolności nerek. 

Skąpomocz w ciąży nie powinien być bagatelizowany, ponieważ sprzyja infekcjom dróg moczowych. Dodatkowo może wskazywać na objawy kolki nerkowej. W takim przypadku odczuwalny jest ból i niezbędna staje się konsultacja lekarska. Skąpomocz u kobiet ciężarnych może również wskazywać na bardziej prozaiczne przyczyny. Niekiedy za oligurię odpowiada ucisk na moczowody, który przyczynia się do zastoju moczu spowodowanego utrudnionym odpływem.  Wiele kobiet w ciąży skarży się nie tylko na dolegliwości związane ze skąpomoczem, ale teżczęstomoczem. Odpowiada za nie uczucie silnego parcia na pęcherz moczowy i powiększania się macicy.