Kamica pęcherza moczowego – objawy, leczenie i dieta

Kamica pęcherza moczowego może przez długi czas nie dawać żadnych objawów. Jednak gdy już się pojawią trudno je przeoczyć. O jakich objawach mowa? Jak wygląda leczenie i dieta dla osób z kamicą? Odpowiadamy na wszystkie te pytania!

Co to jest kamica nerkowa i jakie są jej przyczyny?

O kamicy moczowej (inaczej nerkowej) mówi się, gdy w cewce moczowej, pęcherzu moczowym lub nerkach obecne są złogi. Potocznie nazywane są kamieniami i powstają z nierozpuszczalnych substancji chemicznych tworzących kryształki. Na początku są one drobne (tzw. piasek w nerkach), ale z czasem łączą się w coraz większe, tworząc kamienie moczowe. W zależności od tego, z jakich substancji chemicznych są zbudowane, dzieli się je na różne rodzaje:

• fosforanowo-wapniowe – występują najczęściej, składają się z fosforanów oraz wapnia;
• moczowe – pojawiają się przede wszystkim u osób z dną moczanową, złożone są z kwasu moczowego;
• szczawianowe – zbudowane z kwasu szczawiowego i jego soli;
• cystynowe – występują rzadko, składają się z cystyny – aminokwasu występującego w moczu;
• białkowe – złożone z białek, które u zdrowych osób nie występują w moczu;

Ustalenie, z czego zbudowane są kamienie moczowe, jest ważne dla wybrania odpowiedniej metody leczenia.

Skoro wiadomo już, czym jest kamica pęcherza moczowego, przejdźmy do odpowiedzi na pytanie o to, jakie są jej przyczyny? Kamienie mogą pojawić się, gdy dojdzie do zaburzenia odpływu moczu z jednej lub obu nerek (np. na skutek przerostu gruczołu krokowego). Do powstawania złogów predysponują też inne choroby m.in. nadczynność przytarczyc czy choroba Leśniewskiego-Crohna. 

Nie tylko czynniki genetyczne i niektóre choroby sprzyjają rozwojowi kamicy pęcherza. Nie bez znaczenia pozostaje też styl życia. Wśród czynników zwiększających ryzyko powstawania złogów w układzie moczowym, można wymienić:

• niedostateczną ilość przyjmowanych płynów (prowadzi to do zagęszczenia moczu);
• dietę bogatą w białko i sól;
• nadmierne spożycie produktów takich jak: czekolada, orzeszki ziemne, słodzone napoje, produkty z dodatkiem syropu fruktozowego, szczawiu, szpinaku, rabarbaru;
• picie zbyt dużej ilości kawy i mocnej czarnej herbaty;

Ponadto ważny jest wywiad rodzinny. U najbliższych chorego niejednokrotnie stwierdza się zaburzenia metabolizmu niektórych substancji chemicznych, a tym samym większe ryzyko powstawania złogów. 

Jednak nawet przy prawidłowo przeprowadzonych badaniach diagnostycznych nie zawsze udaje się wykryć bezpośrednią przyczynę choroby. 

Kamica nerkowa – objawy

Jakie są objawy kamicy pęcherza moczowego? Jednym z najbardziej charakterystycznych jest tzw. kolka nerkowa. To nagły, bardzo silny ból w okolicy lędźwiowej, który promieniuje do dolnej części brzucha lub pachwiny. Pojawia się, gdy kamień przemieszcza się z nerki do moczowodu, co powoduje jego podrażnienie lub zatkanie.

Ból jest na tyle silny (często określany jako silniejszy niż bóle porodowe), że towarzyszą mu również nudności, a nawet wymioty. Poza tym w trakcie ataku kolki nerkowej może zmienić się kolor moczu. Staje się on czerwony, co wynika z obecności krwi. 

Ile trwa kolka nerkowa? Jeśli kamień nerkowy ma niewielką średnicę (<5 mm) szybko przemieszcza się do pęcherza moczowego i ból znika dość szybko (czasami po przyjęciu 1 lub 2 dawek leków rozkurczowych i przeciwbólowych). Z kolei, jeśli jest większych rozmiarów, ból może trwać wiele dni.

Przemieszczaniu się kamienia towarzyszą również inne objawy kamicy pęcherza moczowego. Warto zwrócić uwagę na zmiany takie jak: częste uczucie potrzeby oddania moczu, pieczenie w czasie oddawania moczu, ból promieniujący do czubka prącia u mężczyzn, a także uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza.

W przypadku gdy dolegliwości występują pierwszy raz w życiu, są inne lub bardziej nasilone albo towarzyszy im gorączka, krwiomocz, zmniejszenie ilości oddawanego moczu należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. 

Diagnostyka kamicy nerkowej

Kamica pęcherza moczowego może nie dawać żadnych objawów przez bardzo długi czas (nawet przez kilka lat). W związku z tym zdarzają się przypadki, że diagnozowana jest zupełnie przypadkowo np. w trakcie wykonywania badania USG lub zdjęcia radiologicznego z innego powodu. 

Przy podejrzeniu kamicy pierwszym etapem diagnostyki jest szczegółowy wywiad lekarski. Specjalista pyta m.in. o przypadki choroby w rodzinie, częstość występowania i nasilenia dolegliwości. Ponadto przeprowadza badanie palpacyjne okolicy lędźwiowej i brzucha.

Jeśli stwierdzi, że istnieją powody do kontynuowania badań w kierunku kamicy moczowej, może zlecić dodatkowe badania:

• krwi m.in. oznaczenie stężenia białka C-reaktywnego (CRP), pełną morfologię krwi;
• moczu w celu wykrycia obecności substancji chemicznych tworzących złogi, a także krwi;
• obrazowe – tomografia komputerowa (TK), ultrasonografia (USG) lub radiografia pozwalają na ocenę czynności nerek;

Badania diagnostyczne powinny być wykonane, gdy pojawi się napad kolki nerkowej albo liczne złogi lub duży kamień moczowy. 

Kamica nerkowa – jaką dietę stosować?

Osoby zmagające się z bólem towarzyszącym złogom w układzie moczowym zastanawiają się, jak wysikać kamień w przewodzie moczowym? Na początku należy zaznaczyć, że jest to możliwe. Jeśli kamień jest duży lub znajduje się w dolnej części moczowodu, konieczne może być leczenia inwazyjne (np. uretroskopia, litotrypsja). 

Bardzo ważne zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu kamicy pęcherza jest odpowiednie nawadnianie organizmu. Kobietom powyżej 19. roku życia zaleca się przyjmowanie minimum 2 litry wody na dobę. Z kolei mężczyznom przynajmniej 2,5 litra. Podstawą nawodnienia powinna być woda butelkowana (przy czym należy zwrócić uwagę na rodzaj wody – w przypadku kamicy fosforanowo-wapniowej niewskazane są alkaliczne wody mineralne). Jednak nie oznacza to, że trzeba wypijać aż 2 butelki dziennie. Woda pochodzi również z zup, a także pokarmów stałych (największą zawartością wody charakteryzują się owoce i warzywa). 

Nie wszyscy przepadają za smakiem (a raczej jego brakiem) wody butelkowanej. Co zrobić w takim przypadku? W celu wzbogacenia smaku można dodawać do niej kawałki ulubionych owoców lub ziół (np. mięty). Z kolei, jeśli problemem jest zapominanie o piciu wody, zaleca się ustawienie szklanek lub małych butelek z wodą w różnych miejscach w mieszkaniu. Nieocenioną pomocą są także aplikacje mobilne, która pozwalają na kontrolowanie ilości przyjmowanych płynów.

Odpowiednie nawodnienie organizmu to nie wszystko. W ramach profilaktyki oraz wspomagania leczenia należy przestrzegać również innych zaleceń dietetycznych:

• ograniczenie spożycia białka zwierzęcego;
• unikanie produktów o wysokim stopniu przetworzenia, bogatych w sód (m.in. zup w proszku i innych dań typu instant, kostek bulionowych, słonych przekąsek);
• ograniczenie ilości soli dodawanej do posiłków (do maksymalnie 1 łyżeczki dziennie), a także ostrych przypraw, octu musztardy;
• unikanie produktów, w których kwas szczawiowy wyraźnie przeważa wapń (należą do nich m.in. rabarbar, szczaw, kakao, botwina, mocna czarna herbata, kawa);

Są to ogólne zalecenia. Przy ustalaniu indywidualnych, bardziej szczegółowych wskazówek dietetycznych ważne jest ustalenie rodzaju kamicy. W przypadku fosforanowo-wapniowej, która występuje najczęściej, ważne jest również: ograniczenie produktów bogatych w wapń, fosforany i szczawiany (m.in. konserw rybnych, roślin strączkowych, serów żółtych), a także zwiększenie spożycia produktów zawierających dużą ilość magnezu oraz odpowiednie nawadnianie organizmu (przy czym niezalecane są alkaliczne wody mineralne).

Kolka nerkowa określana jest jako ból gorszy niż ten podczas porodu. Poza tym złogom w nerkach mogą towarzyszyć inne nieprzyjemne objawy m.in. te, które pojawiają się przy oddawaniu moczu. Żeby nie dopuścić do ich pojawienia się, warto stosować zasady profilaktyki. Dbać o odpowiednie nawadnianie organizmu, uważać na nadmiar soli, szczawianów i puryn w diecie. Ponadto ważne jest baczne obserwowanie swojego organizmu i nielekceważenie niepokojących sygnałów, które wysyła.

Bibliografia:

1. https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/choroby/chorobyudoroslych/51945,kamica-nerkowa
2. Moszczynski, P., and A. Moszczynska-Serafin. "Przyczyny i profilaktyka kamicy nerkowej oraz schorzeń prostaty." Zdrowa Żywność-Zdrowy Styl Życia 1 (2010).
3. https://dietetycy.org.pl/dieta-w-kamicach-nerkowych/