Nietrzymanie moczu dotyka rocznie ok. 100 mln mężczyzn na całym świecie. [1] Częstotliwość występowania tej dolegliwości u mężczyzn wzrasta wraz z wiekiem. Jakie są przyczyny i metody leczenia nietrzymania moczu u mężczyzn?
Czym jest kropelkowe nietrzymanie moczu?
Nietrzymanie moczu (inaczej inkontynencja) to mimowolne, niekontrolowane, a więc niezależne od świadomej decyzji danej osoby, oddawanie moczu (mikcja) w dzień lub w nocy, które prowadzi do częściowego lub całkowitego opróżnienia pęcherza moczowego. Pojęcie kropelkowe nietrzymanie moczu jest używane w dwóch kontekstach. Pierwszy z nich jest związany ze stopniem nietrzymania moczu i podziałem ze względu na ilość mimowolnie oddawanego moczu w ciągu 4 godzin na kropelkowe (niewielkie ilości moczu do 50 ml), lekkie (50-100 ml), średnie (100-200 ml), ciężkie (200-300 ml) i bardzo ciężkie (powyżej 300 ml). W takim ujęciu kropelkowe nietrzymanie oczu może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Jest to określenie związane z takimi sytuacjami gdy niekontrolowany wyciek moczu jest minimalny, „kroplami”, mając najczęściej charakter lekkiego plamienia. Mówimy również o kropelkowym nietrzymaniu moczu u mężczyzn, w sytuacji, gdy niewielka ilość moczu (kropelki) wycieka z cewki moczowej już po mikcji, po opuszczeniu toalety. Wśród przyczyn takiego stanu wymienia się m.in. zaburzenia czynnościowe oraz przerost prostaty.
Jakie są przyczyny kropelkowego nietrzymania moczu u mężczyzn?
Nietrzymanie moczu u mężczyzn może mieć różne przyczyny. W zależności od ich rodzaju wyróżnia się podstawowe typy nietrzymania moczu:
- wysiłkowe nietrzymanie moczu - jego najczęstszą przyczyną u mężczyzn jest pooperacyjne osłabienie lub uszkodzenie mięśni zaciskających cewkę moczową w wyniku zabiegu radykalnej prostatektomii (usunięcie prostaty) lub operacji usunięcia gruczolaka stercza, efektem jest to, że mocz wycieka bezwiednie z pęcherza, w wyniku wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej, co może się wydarzyć np. podczas wysiłku fizycznego, schylania, podnoszenia ciężkich przedmiotów, skakania, czy też w trakcie kaszlu, kichania lub śmiechu.
- nietrzymanie moczu z nagłym parciem – jest to popuszczanie moczu w wyniku niemożliwego do opanowania skurczu pęcherza, może być związane z tzw. nadreaktywnym pęcherzem, czy też wynikać ze zmian neurologicznych, rozwijających się infekcji lub wystąpienia nowotworu prostaty lub pęcherza moczowego
- nietrzymanie moczu z powodu przepełnienia pęcherza - najczęściej jest on związany z przerostem gruczołu krokowego lub rakiem stercza, na skutek którego powstaje tzw. przeszkoda podpęcherzowa dla odpływu moczu, co powoduje, że mocz gromadzi się w pęcherzu rozciągając jego ściany; przepełnienie pęcherza powoduje, że mocz bezwiednie wypływa przez cewkę stale lub okresowo i z różnym nasileniem, co zależy m.in. od stopnia ucisku przeszkody na cewkę moczową; u mężczyzn dotkniętych łagodnym rozrostem stercza, w sytuacji gdy ucisk na cewkę jest niewielki możemy mieć do czynienia z kropelkowym nietrzymaniem moczu, kiedy to po mikcji w cewce nadal obecny jest mocz, który zaczyna bezwiednie wypływać kropelkami z cewki.
Możemy się również spotkać z terminem wykapywanie moczu po mikcji u mężczyzn (kropelkowanie pomikcyjne). Przyczyn takiego mimowolnego wycieku niewielkiej ilości moczu już po zakończeniu jego oddawania może być wiele, jak chociażby wspomniany już wyżej rozrost gruczołu krokowego. Wśród innych powodów można wymienić zakażenie układu moczowego, uchyłek cewki moczowej, infekcja układu moczowego czy też zaburzenia czynnościowe zwieracza cewki.
Jak leczyć kropelkowe nietrzymanie moczu u mężczyzn?
Niezależnie od stopnia nasilenia nietrzymania moczu, należy zgłosić się z tymi objawami do lekarza specjalisty. Im wcześniej zostanie znalezione źródło problemu i postawiona diagnoza, tym większe są szanse na skuteczne leczenie. Wybór metody leczenia jest dopasowywany indywidualnie i zależy przede wszystkim od przyczyny kropelkowego nietrzymania moczu u mężczyzn. Leczenie nietrzymania moczu możemy podzielić na niefarmakologiczne, farmakologiczne i chirurgiczne. Leczenie niefarmakologiczne jest uznawane za leczenie I rzutu nietrzymania moczu. Wśród metod niefarmakologicznych wyróżniamy m.in.:
- modyfikację stylu życia (redukcja masy ciała w przypadku nadwagi lub otyłości, zdrowa i zbilansowania dieta, zaprzestanie palenia papierosów, dbanie o właściwe wypróżnienia – unikanie zaparć, ograniczenie lub zaprzestanie spożycia alkoholu i kofeiny);
- unikanie zakażeń układu moczowego (odpowiednia higiena, regularne mikcje);
- ćwiczenia dna miednicy (tzw. mięśni Kegla);
- terapię behawioralną: prowadzenie dzienniczka mikcji, wprowadzenie określonych pór oddawania moczu (ma na celu nauczenie regularnego rytmu opróżniania pęcherza) oraz wydłużanie odcinków czasu pomiędzy kolejnymi wizytami w toalecie;
- silne skurcze mięśni wokół cewki moczowej lub wymasowywanie resztek moczu z cewki palcem (przydatne w przypadku czynnościowych zaburzeń zwieracza).
W przypadku braku lub niezadowalających efektów takiego leczenia wprowadza się metody farmakologiczne lub chirurgiczne. Leczenie farmakologiczne jest dobierane indywidualnie dla każdego pacjenta w zależności od typu nietrzymania moczu i ogólnego stanu zdrowia. Może być stosowane np. w przypadku pęcherza nadreaktywnego, wysiłkowego nietrzymania moczu czy też w sytuacjach gdy przyczyną nietrzymania moczu jest powiększona prostata. Jeżeli leczenie zachowawcze (niefarmakologiczne i farmakologiczne) jest nieskuteczne, rozważane jest leczenie chirurgiczne. Leczenie operacyjne stosuje się przede wszystkim u osób z wysiłkowym nietrzymaniem moczu. Zabieg chirurgiczny ma na celu poprawę funkcjonowania aparatu zamykającego cewkę moczową. Istnieje wiele technik operacyjnego leczenia wysiłkowego nietrzymania moczu i ciągle poszukiwane są nowe metody, mające zwiększyć długofalową efektywność takiego leczenia. Ponadto leczenie zabiegowe stosuje się u mężczyzn, u których nietrzymanie moczu ma związek z rozrostem gruczołu krokowego. Takie postępowanie jest rozważane indywidualnie (w zależności od wielu czynników, takich jak m.in. wielkość stercza, inne obciążenia zdrowotne chorego, wiek, ryzyko choroby nowotworowej, poprzednie leczenie zabiegowe) i stosowane w uzasadnionych przypadkach (kiedy leczenie zachowawcze jest nieskuteczne lub niemożliwe do stosowania).
Jakie leki na kropelkowe nietrzymanie moczu?
Leczenie farmakologiczne jest leczeniem objawowym, ukierunkowanym na przyczynę, która powoduje kropelkowe nietrzymanie moczu. Leki, które mogą być wykorzystywane w terapii nietrzymania moczu to:
- leki cholinolityczne stosowane w pęcherzu nadreaktywnym (np. tolterodyna, fezoterodyna, daryfenacyna, solifenacyna);
- w przypadku nieskuteczności leczenia cholinolitycznego można rozważyć dopęcherzowe podanie neurotoksyny (np. toksyny botulinowej) w celu porażenie części unerwienia pęcherza moczowego;
- leki stosowane w leczeniu przerostu prostaty, jak. np. leki hormonalne, które osłabiają wpływ androgenów na jej rozrost.
Bibliografia:
1. Mangir N, Chapple Ch. Management of urinary incontinence in men. Trends in Urology and Men's Health 2020; 11 (2): 18-22.
2. Jurys T, Dzierzawa M, Kwiecień A, Burzyński B. Postępowanie terapeutyczne w przypadku nietrzymania moczu u mężczyzn po zabiegu radykalnej prostatektomii. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2019; 25 (3): 144-148.
3. Urologia - podręcznik dla studentów medycyny. Red. Borkowski A, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2015, wyd. 2.
4. Położnictwo i ginekologia tom 2. Red. Bręborowicz G., Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2015, wyd.2
5. Matuszewski M. Nowoczesne metody leczenia nietrzymania moczu u mężczyzn. Przegląd Urologiczny 2013; 1 (77): 21.
6. Bender S, Borowski J, Borkowski T, Torz C, Radziszewski P. Nietrzymanie moczu. Medycyna po Dyplomie 2011; 6 (183): 73-80.
7. Rechberger T, Kulik-Rechberger B. Zaburzenia czynnościowe dolnych dróg moczowych – postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w praktyce lekarza rodzinnego. Forum Medycyny Rodzinnej 2010; 4 (6): 397–407.
8. Górecki R. Leczenie nietrzymania moczu. Stan aktualny i kierunki rozwoju. Przegląd Urologiczny 2006; 2 (36): 60.
