Rak gruczołu krokowego (prostaty) jest obecnie najczęściej rozpoznawanym nowotworem złośliwym u mężczyzn w Polsce. Każdego roku odnotowuje się kilkanaście tysięcy zachorowań, a zapadalność na raka prostaty stale rośnie. Jedyną szansą dla pacjentów na trwałe wyleczenie jest zabieg radykalnego usunięcia gruczołu krokowego, który wiąże się z ryzykiem wystąpienia nietrzymania moczu. Jakie ćwiczenia należy wykonywać na nietrzymanie moczu po usunięciu prostaty?
Nietrzymanie moczu po usunięciu prostaty - przyczyny
Nietrzymanie moczu (inkontynencja) jest najczęstszym powikłaniem po operacji radykalnego usunięcia prostaty z powodu raka gruczołu krokowego. Podczas zabiegu radykalnej prostatektomii chirurgicznie usuwa się:
- gruczoł krokowy (prostatę);
- pęcherzyki nasienne;
- węzły chłonne miedniczne.
Szacuje się, że problem nietrzymania moczu dotyka od 2 do 43% pacjentów po zabiegu radykalnego usunięcia gruczołu krokowego. Główną przyczyną inkontynencji po zabiegu prostatektomii jest uszkodzenie włókien mięśniowych wokół części błoniastej cewki moczowej, co skutkuje jej obniżeniem, osłabieniem napięcia oraz skróceniem. [1] [2]
Nietrzymanie moczu po usunięciu prostaty - objawy
Nietrzymanie moczu po zabiegu prostatektomii ma najczęściej charakter wysiłkowy - do niekontrolowanego wycieku moczu dochodzi w sytuacjach podwyższonego ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej (podczas śmiechu, kichania, kaszlu, aktywności fizycznej, podnoszenia ciężarów). Nasilenie inkontynencji może być zróżnicowane - od popuszczania pojedynczych kropli moczu aż do zupełnego nietrzymania moczu. [2]
Jak długo utrzymuje się nietrzymanie moczu po usunięciu prostaty?
Czas występowania nietrzymania moczu po zabiegu usunięcia prostaty jest zróżnicowany wśród pacjentów, ale średnio inkontynencja może utrzymywać się przez kilka-kilkanaście miesięcy. Szansą na przyspieszenie procesu odzyskiwania kontroli nad trzymaniem moczu jest regularne wykonywanie ćwiczeń mięśni dna miednicy.
Większość mężczyzn zauważa zmniejszenie nasilenia niekontrolowanego wycieku moczu w ciągu pierwszych 3 miesięcy treningu, a pełny efekt uzyskuje się zwykle dopiero po 6-12 miesiącach regularnego wykonywania ćwiczeń.
Jeżeli nietrzymanie moczu nie ustępuje do roku od zabiegu usunięcia prostaty pomimo właściwie prowadzonego treningu mięśni dna miednicy, wówczas wspólnie z urologiem należy rozważyć leczenie operacyjne. [1] [3]
Nietrzymanie moczu po usunięciu prostaty - ćwiczenia
Warunkiem uzyskania poprawy w zakresie trzymania moczu jest regularne wykonywanie ćwiczeń mięśni dna miednicy (tzw. mięśni Kegla). Rehabilitacja mięśni dna miednicy powinna być prowadzona przy udziale wykwalifikowanego fizjoterapeuty, który nauczy pacjenta właściwej techniki wykonywania ćwiczeń.
Trening mięśni dna miednicy należy rozpocząć od nauki lokalizowania przez pacjenta mięśnia zwieracza cewki moczowej, gdyż to właśnie wzmocnienie tej partii mięśniowej odpowiadać będzie za poprawę w zakresie trzymania moczu. Pacjent może nauczyć się identyfikować mięśnie dna miednicy poprzez koncentrację na grupach mięśniowych, których użyłby aby:
- wstrzymać oddawanie moczu;
- zatrzymać oddawanie gazów jelitowych.
Gdy pacjent nauczy się lokalizować mięśnie dna miednicy, wówczas można przejść do właściwych ćwiczeń mięśni tworzących zwieracz zewnętrzny cewki moczowej oraz mięśni przepony moczowo-płciowej.
Wyróżniamy dwa główne rodzaje ćwiczeń:
- poprawiające siłę skurczu - ten rodzaj ćwiczeń ma na celu wzmocnienie włókien mięśniowych długodziałających, odpowiedzialnych za utrzymanie napięcia zwieracza cewki moczowej podczas normalnej aktywności. Trening polega na powolnym napinaniu mięśni i utrzymywaniu skurczu przez około 10 sekund, a następnie rozluźnianiu mięśni przez około 30 sekund. Ćwiczenia te najlepiej wykonywać w seriach po 10 powtórzeń kilka razy dziennie;
- poprawiające szybkość skurczu - ich celem jest wzmocnienie mięśni fazowych (kurczących się szybko). Ten rodzaj włókien mięśniowych odpowiada za zapobieganie wyciekania moczu w sytuacjach zwiększonego ciśnienia w pęcherzu, np. podczas kaszlu, kichania, aktywności fizycznej. Ćwiczenia poprawiające szybkość skurczu polegają na wykonywaniu szybkich, 1- sekundowych, silnych skurczów mięśni dna miednicy, po których powinno nastąpić rozluźnienie całego ciała i odpoczynek. Ten rodzaj ćwiczeń także powinien być wykonywany w seriach po 10 powtórzeń kilka razy w ciągu dnia.
Przykładowe ćwiczenia na nietrzymanie moczu po usunięciu prostaty:
- w pozycji leżącej:
Połóż się płasko na macie, ręce ułóż wzdłuż tułowia, nogi rozstaw na szerokość bioder, a kolana ugnij pod kątem 60 stopni. Następnie unieś biodra powoli w górę, zaciśnij mięśnie krocza i przytrzymaj, pozostań w tej pozycji przez około 3 sekundy. Opuść biodra, rozluźnij mięśnie i powtórz ćwiczenie 10 razy;
- w pozycji siedzącej:
W pozycji siedzącej na krześle włóż pomiędzy kolana zwinięty ręcznik lub małą piłeczkę. Następnie ściskaj ją kolanami przez 3 sekundy i rozluźnij mięśnie na 5 sekund. Całość powtórz 15 razy.
- w pozycji stojącej:
Stojąc w lekkim rozkroku, z rękami wzdłuż tułowia, powoli zaciskaj mięśnie dna miednicy przez około 10 sekund, a następnie je rozluźnij na 10 sekund. Ćwiczenie powtórz kilka razy dziennie
Poprawność wykonywania ćwiczeń pacjent może zweryfikować stojąc nago przed lustrem - podczas właściwie wykonywanych ćwiczeń mięśni dna miednicy podstawa prącia oraz moszna unoszą się do góry w stronę brzucha.
Ćwiczenia mogą być wykonywane w pozycji siedzącej, leżącej lub stojącej. Korzystne jest wykonywanie ćwiczeń w pozycji, w której najczęściej występuje nietrzymanie moczu. Początkowo mięśnie krocza mogą szybko się męczyć podczas treningu, jednak wraz z każdym kolejnym dniem ćwiczeń będą się stawać coraz mocniejsze. Podczas wykonywania treningu mięśni dna miednicy należy starać się rozluźnić pozostałe grupy mięśniowe - nie napinać mięśni brzucha, pośladków ani ud. Niezwykle ważne jest, aby podczas ćwiczeń pamiętać o spokojnym, regularnym oddychaniu. [2] [3]
Podsumowanie
Rak gruczołu krokowego jest najczęstszym nowotworem złośliwym u mężczyzn, a podstawowym sposobem jego leczenia jest zabieg chirurgiczny, którego powszechnym powikłaniem jest wysiłkowe nietrzymanie moczu. Jest to uciążliwy problem, znacznie obniżający jakość życia pacjentów, ale regularny trening mięśni dna miednicy wpływa na szybsze odzyskanie kontroli nad trzymaniem moczu.
Bibliografia:
[1] “Urologia - ilustrowany podręcznik dla studentów i stażystów” T. Drewa, K. Juszczak, wydawnictwo PZWL, Warszawa 2022, wydanie 1
[2] http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?2370
[3] https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/lista/88669,postepowanie-i-cwiczenie-miesni-przy-wysilkowym-nietrzymaniu-moczu
