Prostata to niewielki gruczoł, który może być przyczyną poważnych problemów zdrowotnych u mężczyzn. Poznaj choroby prostaty, ich objawy oraz narzędzia pomocne w diagnostyce.

Co to jest prostata?

Prostata, inaczej gruczoł krokowy lub stercz, to narząd wielkości orzecha włoskiego, który występuje tylko u mężczyzn. Gdzie znajduje się prostata? Położona jest w miednicy mniejszej w okolicy krocza, pod pęcherzem moczowym. Tylna część gruczołu krokowego przylega bezpośrednio do przedniej ściany odbytu. Przez wnętrze stercza przebiega początkowy (sterczowy) odcinek cewki moczowej. W gruczole krokowym łączą się drogi moczowe (cewka moczowa) oraz kanały wyprowadzające spermę. Prostata składa się z 2 płatów bocznych: lewego i prawego, które są połączone węziną. Węzina w późniejszym wieku rozrasta się i tworzy tzw. płat środkowy zwany częściej płatem trzecim. Płat ten może uciskać dno pęcherza moczowego oraz wrastać w ujście wewnętrzne cewki, utrudniając tym samym odpływ moczu.

Jaką funkcję pełni prostata? Gruczoł krokowy produkuje specjalny płyn, który wchodzi w skład męskiego nasienia, nadając mu białawy kolor. Znajdują się w nim składniki odżywcze dla plemników, a także składniki, które zwiększają ruchliwość plemników oraz wydłużają ich przeżywalność w drogach rodnych kobiety.  

Jakie są choroby prostaty?

Do najczęstszych chorób gruczołu krokowego należą:

  • łagodny przerost prostaty - jest to niezłośliwe powiększenie, rozrost gruczołu krokowego, występuje u ok. 50% mężczyzn po 50 r.ż. i aż u 90% mężczyzn po 85 r.ż.
  • rak gruczołu krokowego - jest dominującym wśród mężczyzn rodzajem nowotworu, tuż obok raka płuca; rak prostaty stanowi ok. 20% wszystkich nowotworów w Polsce i ok. 10% zgonów z powodu nowotworów złośliwych
  • zapalenie gruczołu krokowego - może przebiegać w postaci ostrej lub przewlekłej; ostre zapalenie prostaty związane jest zazwyczaj z infekcją bakteryjną, natomiast przewlekłe zapalenie prostaty rzadko ma podłoże bakteryjne (ok. 10% przypadków), najczęściej jest to tzw. zespół przewlekłego zapalenia stercza/przewlekłego bólu w miednicy, a jego przyczyny nie są dokładnie znane, podejrzewa się, że do wystąpienia schorzenia mogą przyczyniać się m.in. zaburzenia hormonalne, emocjonalne, autoimmunologicznie oraz stres; przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego rozpoznaje się, gdy objawy zapalenia stercza utrzymują się dłużej niż 3 miesiące.

Objawy problemów z prostatą

Łagodny przerost prostaty to najczęściej występujące schorzenie gruczołu krokowego. Głównym czynnikiem ryzyka tej choroby jest wiek.  W piątej dekadzie życia 2 na 10 mężczyzn, a w dziewiątej dekadzie życia już 9 na 10 mężczyzn cierpi z powodu przerostu prostaty. Objawy tej choroby związane są głownie z problemami z oddawaniem moczu (tzw. mikcją). W początkowym okresie choroby objawy mogą być niezauważalne. W miarę jej rozwoju stają się coraz bardziej dokuczliwe.  Do typowych objawów przerostu prostaty należą:

  • wydłużony czas oczekiwania w toalecie na rozpoczęcie mikcji pomimo uczucia parcia na pęcherz
  • przerywany lub słaby strumień moczu, co sprawia, że opróżnianie pęcherza trwa dłużej
  • słabnięcie strumienia moczu pod koniec mikcji
  • incydentalne popuszczanie moczu 
  • uczucie zalegania moczu w pęcherzu po zakończeniu jego oddawania
  • wzmożony wysiłek mięśni brzucha podczas oddawania moczu
  • częstomocz, czyli zwiększona częstość oddawania moczu zarówno w dzień, jak i w nocy
  • uczucie gwałtownego parcia na pęcherz

W zaawansowanych przypadkach, zwłaszcza u mężczyzn, którzy nie podejmują lub przerwali leczenie może dojść do zatrzymania moczu. Całkowite zatrzymanie moczu, czyli zupełny brak odpływu moczu z pęcherza jest stanem bardzo poważnym i wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej. Należy pilnie zapewnić odpływ moczu z pęcherza. Zwykle polega to na wprowadzeniu cewnika do pęcherza przez cewkę moczową. Częściowe zatrzymanie moczu polega na tym, że tylko część moczu odpływa z pęcherza, który jest stale wypełniony moczem i zwykle powiększony. Długo trwające częściowe zatrzymanie moczu może być przyczyną utrudnienia odpływu moczu z nerek i doprowadzić do trwałego uszkodzenia nerek (tzw. nefropatia zaporowa).

Objawy zapalenia prostaty:

  • ostre zapalenie prostaty objawia się gorączką i dreszczami, ogólnym złym samopoczuciem, bólami mięśni, pojawia się ból i pieczenie przy oddawaniu moczu, parcie na pęcherz oraz ból stercza, często bardzo silny (zazwyczaj odczuwany jest w kroczu, u nasady członka, w okolicy odbytu, niekiedy nad spojeniem łonowym i w okolicy krzyżowej, może promieniować do członka i moszny), może występować niewielki wyciek z cewki moczowej wodnisto-śluzowej lub mętnej treści, oddawanie moczu lub stolca może być bolesne;
  • przewlekłe bakteryjne zapalenie gruczołu krokowego przebiega z okresami zaostrzeń (nasilenie objawów) oraz remisji (znaczne zmniejszenie dolegliwości); w okresie zaostrzenia występują miejscowe objawy typowe dla ostrego zapalenia prostaty, w okresie remisji pojawiają się również problemy z oddawaniem moczu oraz przewlekły ból, ale objawy te są o mniejszym nasileniu niż w stanie ostrym;
  • niebakteryjne przewlekłe zapalenie prostaty - objawy to przede wszystkim ból stercza tak jak w ostrym zapaleniu gruczołu krokowego, a wśród pozostałych dolegliwości, które mogą się pojawiać są: ból lub pieczenie podczas oddawania moczu, ból lub dyskomfort po wytrysku nasienia, ból w pachwinach, pieczenie lub ból cewki moczowej, uczucie niecałkowitego opróżniania pęcherza, zmniejszenie popędu płciowego, czasem okresowo stwierdza się obecność krwi w moczu lub nasieniu; u części pacjentów występują też objawy ogólne w postaci uczucia stałego zmęczenia oraz bólu wielu okolic ciała.

Jakie są objawy raka prostaty u mężczyzn? Rak gruczołu krokowego zwykle przez długi czas rozwija się w sposób bezobjawowy albo powoduje nieznaczne objawy przypominające dolegliwości typowe dla łagodnego rozrostu prostaty. Czasem do objawów dołącza się krwinkomocz (obecność czerwonych krwinek w moczu). W miarę rozwoju guza może dochodzić do zastoju moczu w pęcherzu, a następnie nawet do wodonercza i niewydolności nerek. W bardzo zaawansowanych przypadkach z przerzutami mogą pojawić się również dolegliwości bólowe w okolicy kręgosłupa lędźwiowego, objawy ucisku rdzenia kręgowego, postępująca utrata masy ciała.

Problemy z prostatą - badania prostaty

Regularne, coroczne badania prostaty zalecane są bezwzględnie wszystkim mężczyznom po 50 r.ż. Na badania należy się również udać w sytuacji, gdy pojawią się jakiekolwiek objawy, które mogą świadczyć o chorobie prostaty. Badania, które mogą być wykorzystywane w diagnostyce schorzeń prostaty w zależności od objawów i stanu zdrowia to:

  • badanie palpacyjne przez ścianę odbytnicy
  • badania laboratoryjne (m.in. PSA, badanie ogólne moczu, posiew moczu)
  • badanie USG przezodbytnicze (TRUS)
  • badanie USG układu moczowego przezbrzuszne
  • badania obrazowe (urografia, tomografia komputerowa, rzadziej rezonans magnetyczny)
  • badania endoskopowe (cystoskopia, uretroskopia) 
  • badania czynnościowe (uroflometria, badanie urodynamiczne)
  • biopsja prostaty

Bibliografia:

  1. Carlsson SV, Vickers AJ. Screening for Prostate Cancer. Med Clin North Am. 2020 Nov;104(6):1051-1062. doi: 10.1016/j.mcna.2020.08.007. Epub 2020 Sep 16. PMID: 33099450; PMCID: PMC828756.
  2. Lloyd GL, Marks JM, Ricke WA. Benign Prostatic Hyperplasia and Lower Urinary Tract Symptoms: What Is the Role and Significance of Inflammation? Curr Urol Rep. 2019 Aug 3;20(9):54. doi: 10.1007/s11934-019-0917-1. PMID: 31377881; PMCID: PMC7339114.
  3. Wang G, Zhao D, Spring DJ, DePinho RA. Genetics and biology of prostate cancer. Genes Dev. 2018 Sep 1;32(17-18):1105-1140. doi: 10.1101/gad.315739.118. PMID: 30181359; PMCID: PMC6120714.
  4. Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna Kraków 2017.
  5. Kwias Z. The diagnosis and treatment of benign prostate hyperplasia. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs. 2005;8(2):15-23.
  6. https://onkologia.org.pl/pl 
  7. https://www.mp.pl/pacjent/urologia/168136,przewlekle-zapalenie-gruczolu-krokowego-prostaty
  8. https://www.mp.pl/pacjent/urologia/168074,ostre-zapalenie-gruczolu-krokowego-prostaty 
  9. https://pulsmedycyny.pl/rak-prostaty-stanowi-ponad-20-proc-wszystkich-nowotworow-w-polsce-1129095