Cewnikowanie pęcherza moczowego – wskazania i postępowanie

Jedna z procedur medycznych jest powszechnie wykorzystywana w medycynie. Cewnikowanie pęcherza moczowego odbywa się w placówkach typu szpitale, przychodnie oraz domy opieki społecznej. Najczęściej jest przeprowadzane u osób zmagających się z problemem inkontynencji i przewlekłym zatrzymaniem moczu. Co warto wiedzieć na temat cewnikowania? Jakie są wskazania do przeprowadzenia zabiegu? Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania można znaleźć poniżej.

Czym jest cewnikowanie? 

Cewnikowanie to procedura medyczna, która jest przeprowadzana w celach diagnostycznych lub leczniczych. Polega na założeniu cewnika urologicznego, czyli cienkiej rurki i elastycznej rurki połączonej ze zbiornikiem. Sprzęt używany do cewnikowania jest najczęściej wsuwany przez cewkę do pęcherza moczowej. Rzadziej wprowadza się cewnik aż do moczowodów czy przez powłoki brzuszne wprost do nerki. Zastosowanie procedury pozwala na odprowadzanie moczu bezpośrednio do zbiornika, czyli specjalnego worka lub odpowiedniej próbówki do badań.

Cewnikowanie pęcherza moczowego nie jest bolesne. Pacjent może jednak odczuwać pewien dyskomfort. Zabieg jest przeprowadzany przy użyciu żelu z lidokainą, która wykazuje działanie znieczulające i poślizgowe. Do cewnikowania wykorzystuje się także środek do dezynfekcji, jałowe gaziki, rękawiczki, serwety, wodę do wstrzykiwań, strzykawkę oraz worek na mocz. Decyzję o konieczności przeprowadzenia cewnikowania podejmuje lekarz w oparciu o konkretne  wskazania. Niejednokrotnie jest wykonywane po przebytych operacjach i zabiegach urologicznych. W tym celu wykorzystuje się różne rodzaje oraz rozmiary cewników. 

Wskazania do cewnikowania 

Zabieg wykonuje się u osób, które z pewnych względów nie są w stanie opróżnić pęcherza w sposób naturalny. Procedura tego typu znajduje zastosowanie w wielu medycznych specjalnościach. Wskazania do cewnikowania można podzielić na diagnostyczne i lecznicze. W pierwszym przypadku założenie cewnika jest niezbędne do wykonania badań urologicznych. Cewnikowanie pęcherza moczowego ze względów diagnostycznych pozwala na dokonanie precyzyjnej oceny diurezy, czyli ilości wydalanego moczu. Umożliwia także wykonanie badań laboratoryjnych u osób obłożnie chorych i nieprzytomnych.

Cewnikowanie przeprowadza się po operacjach w obrębie układu moczowo-płciowego oraz u pacjentów utrzymywanych w śpiączce farmakologicznej. Założenie cewnika staje się niekiedy konieczne również u kobiet rodzących lub po porodzie. Z przyczyn leczniczych jest wskazane przy zastoju moczu spowodowanym przerostem prostaty. Niejednokrotnie znajduje zastosowanie przy urazach krocza i uszkodzeniach cewki czy chemioterapii dopęcherzowej u chorych na raka układu moczowego. Założenie cewnika na stałe jest wskazane zwłaszcza u osób z pęcherzem neurogennym i schorzeniami neurologicznymi. 

Do najczęstszych wskazań do cewnikowania można zaliczyć:

• ostre i przewlekłe zatrzymanie moczu – np. w wyniku kamicy nerkowej;
• konieczność prowadzenia bilansu płynów;
• brak możliwości samodzielnego oddania moczu po zabiegach operacyjnych lub porodzie;
• przebywanie w śpiączce farmakologicznej;
• podawanie leków do pęcherza – m.in. antybiotyków czy cytostatyków. 

Do głównych przeciwskazań cewnikowania pęcherza moczowego należy: 

• zapalenie cewki moczowej, pochwy lub sromu;
• występowanie ropni okołocewkowych; 
• choroba zapalna gruczołu krokowego;
• krwiomocz o nieznanym pochodzeniu. 

Jak przebiega proces cewnikowania? 

Przed zabiegiem personel medyczny powinien ocenić zarówno przygotowanie psychiczne, jak i fizyczne pacjenta. Niezbędna jest także ocena funkcji poznawczych chorego oraz stanu krocza. Cewnik wprowadza się na możliwie na jak najkrótszy czas. Przed rozpoczęciem tej procedury medycznej niezbędne jest dokładne wymycie, ogolenie i osuszenie okolic intymnych. W większości przypadków cewnikowanie polega na wprowadzeniu drenu przez cewkę do pęcherza moczowego. Przy zastosowanym znieczuleniu nie powinno powodować dolegliwości bólowych. 

• Proces cewnikowania rozpoczyna się od ułożenia pacjenta w odpowiedniej pozycji. Kobiety powinny położyć się na plecach z nogami ugiętymi w stawach kolanowych oraz rozchylonymi na boki, a mężczyźni z wyprostowanymi. 
• Następnie wstrzykuje się do cewki moczowej środek znieczulający. Żelem z lidokainą należy też posmarować końcówkę cewnika. Cewnikowanie bywa zdecydowanie łatwiejsze do wykonania u kobiet, ponieważ mają one krótszą cewkę moczową niż mężczyźni. 
• Po wprowadzeniu cewnika do pęcherza moczowego napełnia się balonik taką ilością wody do wstrzykiwań, jaka została wskazana przez producenta cewnika. Następnie podłączany jest worek do zbierania moczu. 

W przypadku cewnikowania przewlekłego istnieje konieczność wymiany co pewien czas cewnika. Okres przydatności jest podawany przez producenta i zależy w głównej mierze od materiału, z którego został wykonany. Aby usunąć utrzymywany dłużej cewnik, należy opróżnić zawartość balonika i wysunąć cewnik. Ryzyko wystąpienia infekcji czy zakażeń jest niewielkie w przypadku cewnikowania jednorazowego. 

Co dalej? 

Większość pacjentów pozostaje w szpitalu aż do usunięcia cewnika. Po niektórych operacjach dochodzą do siebie zdecydowanie dłużej i są wypisywani do domu z założonym sprzętem. O czym należy pamiętać podczas pobytu w domu? Szczególne znaczenie ma przestrzeganie zasad higieny. Należy pamiętać o częstym myciu rąk zarówno przed, jak i po wymianie woreczka na nowy. Niezwykle ważna jest również dbałość o higienę miejsc intymnych.

Z prawidłowo założonym cewnikiem można prowadzić normalny tryb życia, m.in. spacerować i wykonywać lekkie, niezbyt obciążające czynności. Pacjenci powinni jednak pamiętać o odpowiedniej ilości odpoczynku oraz zachowaniu jak największej sterylności. Po usunięciu trzeba przyjmować jak największą ilość płynów. W przypadku wystąpienia niepokojących dolegliwości lub objawów typu krwiomocz, warto skonsultować się jak najszybciej z lekarzem. Może okazać się, że konieczne będzie jak najszybsze wdrożenie odpowiedniego leczenia.