Cewnikowanie pęcherza moczowego polega na wprowadzeniu do pęcherza cewnika, czyli cienkiej rurki. Cewnik jest wprowadzany do pęcherza przez cewkę moczową. Dzięki niemu mocz jest odprowadzany bezpośrednio do zewnętrznego zbiornika, czyli worka na mocz, z którym cewnik jest połączony. W jakich sytuacjach potrzebne jest cewnikowanie? O co należy dbać mając cewnik? Kiedy i jak opróżnić worek z moczem?

Kiedy zakłada się cewnik?

Cewnikowanie to procedura medyczna, która jest wykonywana w takich sytuacjach jak:

  • konieczność dokładnej oceny ilości wydalanego moczu, tzw. ocena diurezy u chorych w ciężkim stanie ogólnym, nieprzytomnych oraz u chorych poddawanych zabiegom operacyjnym
  • zatrzymanie moczu występujące w przeroście prostaty bądź zapaleniu pęcherza moczowego
  • ułatwienie gojenia się ran krocza i odbytu oraz dróg moczowych po zabiegach urologicznych, jak np. wycięcie gruczołu krokowego, operacja usuwająca zwężenie cewki moczowej
  • krwiomocz, w przebiegu którego w pęcherzu moczowym powstają skrzepliny
  • operacje w obrębie układu moczowo-płciowego i pokarmowego
  • chemioterapia dopęcherzowa w nowotworach układu moczowego
  • poród, w sytuacji gdy rodząca kobieta nie jest w stanie opróżnić pęcherza

Cewnikowanie stosuje się również u pacjentów ze złamaniem miednicy lub lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Bywa również stosowane u pacjentów objętych opieką paliatywną np. przy ostrym zatrzymaniu moczu lub gdy chorzy mają odleżyny okolicy kości krzyżowej, pośladków czy krocza i ich gojenie jest utrudnione gdy chory oddaje mocz do pieluchomajtek. Zdarza się również cewnikowanie osób chorych paliatywnie w przypadku nietrzymania moczu, gdy występują znaczne trudności z utrzymaniem higieny chorej osoby, w celu poprawy ich komfortu.   

Postępowanie z cewnikiem i workiem na mocz - co jest ważne?

Obecność cewnika sprzyja zakażeniom układu moczowego, dlatego zaleca się, aby cewnikowanie stosować przez jak najkrótszy możliwy czas. W niektórych przypadkach cewnik może być jednak potrzebny na stałe, np. u osób z pęcherzem neurogennym, z niektórymi chorobami neurologicznymi, w przypadkach urazów rdzenia kręgowego. Wiemy, że najczęstszym powikłaniem związanym z cewnikowaniem jest zakażenie cewki moczowej i pęcherza. Dlatego też w przypadku założenia cewnika i worka na mocz niezbędne jest skrupulatne przestrzeganie zasad higieny i sterylności. Podczas pobytu w szpitalu dba o to personel medyczny. Gdy jesteśmy w domu musimy o to zadbać sami lub jeśli nie jest to możliwe, osoby opiekujące się chorym. Dlatego tak ważna jest edukacja związana z tym jak dbać o higienę osoby z cewnikiem, jak opróżnić worek na mocz i jak go wymienić. 

Okolice intymne należy myć ciepłą wodą z mydłem przynajmniej dwa razy dziennie. Nie należy omijać także zewnętrznej części cewnika. Ręce myjemy wodą z mydłem przed i po każdym kontakcie z cewnikiem. Zapobiega to przenoszeniu się bakterii do dróg moczowych.

Rutynowa wymiana cewnika nie jest rekomendowana. Wymianę cewnika zalecana się tylko w przypadku wskazań klinicznych, jak infekcja układu moczowego czy zatkanie się cewnika lub w sytuacjach określonych przez producenta.

Worki na mocz należy wymieniać zawsze zgodnie z zaleceniami producenta, który określa jak długo można wykorzystywać jeden worek. Co bardzo ważne, to taki worek na mocz należy regularnie opróżniać - zawsze po wypełnieniu go moczem do ¾ objętości lub minimum raz na dobę, jeżeli ilość wydalanego moczu w ciągu doby jest mniejsza. Nie czekamy aż worek wypełni się w całości, to może doprowadzić do cofania się moczu i infekcji dróg moczowych. Większość worków na mocz jest wyposażona w zastawki antyzwrotne, które zapobiegają cofaniu się moczu i zmniejszają ryzyko takiej infekcji drogą wstępującą. Opróżnianie worka na mocz gdy jest wypełniony w 75% jest dodatkowym, bardzo ważnym elementem profilaktyki zakażeń układu moczowego. 

Jak opróżnić worek na mocz - o czym należy pamiętać?

Worka na mocz nie należy odłączać od cewnika bez potrzeby, a pamiętać o tym, aby go regularnie opróżniać. Worek na mocz opróżniamy przy pomocy specjalnego kranika, spustu. Zapewniają one szczelność i pozwalają na szybkie oraz łatwe opróżnienie worka. Worki na mocz mogą być wyposażone w różnego rodzaju zawory, jak np. zawór typu push pull, zawór spustowy Flip Flow czy też zawór spustowy poprzeczny typu T. Jak opróżnić worek na mocz z zaworem poprzecznym a jak z innym typem zaworu? Bez względu na rodzaj zaworu, każdy z nich to worek na mocz ze spustem. Jak opróżnić taki worek z moczu? Ważnych jest kilka podstawowych reguł:

  • przed rozpoczęciem opróżniania worka z moczem, jak i po zakończeniu, należy umyć ręce mydłem i ciepłą wodą 
  • dodatkowo przy opróżnianiu worka na mocz można skorzystać z rękawiczek jednorazowych
  • jeżeli worek nie posiada zastawki antyzwrotnej (zastawka, która zapobiega cofaniu się moczu z worka) bezwzględnie nie należy dopuszczać do utrzymywania worka powyżej wysokości pęcherza moczowego - takie sytuacje przyczyniają się do rozwoju zakażenia w układzie moczowym
  • pod zawór spustowy należy podstawić naczynie, do którego wyleje się mocz (w ten sposób łatwiej jest zachować higienę, ale możliwe jest również spuszczanie moczu od razu do WC, przy zachowaniu ostrożności)
  • zwalniając zacisk zaworu spustowego przy worku i wypuszczając mocz, należy uważać, aby końcówka zaworu nie dotykała naczynia lub ścianek muszli WC
  • zaleca się również dezynfekcję końcówki spustu gazikiem nasączonym środkiem antyseptycznym po zakończeniu opróżniania worka.


Bibliografia:

1. Babska K. Prewencja zakażeń układu moczowego u pacjentów z cewnikiem moczowym. Aktualności w Pielęgniarstwie Nefrologicznym. Forum Nefrol 2020, 13(2): 98–102.

2. Mączyńska A. Antyseptic non-touch technique- profilaktyka zakażeń związanych z założonym cewnikiem moczowym. Forum Zakażeń 2018, 9(4):189-202.

3. Hryniewicz W., Holecki M. (red.) Rekomendacje diagnostyki, terapii i profilaktyki zakażeń układu moczowego u dorosłych. Narodowy Instytut Leków, Warszawa 2015.