Obecność cewnika w układzie moczowym doprowadza często do różnych powikłań. Nawet przy najlepszej opiece medycznej może dojść do infekcji dróg moczowych. Szczególnie narażeni są pacjenci z cewnikiem założonym przez dłuższy czas. Szacuje się, że ok. 80% infekcji układu moczowego dotyczy tej grupy chorych. Pacjenci zacewnikowani powinni pamiętać o przestrzeganiu określonych zasad. W ten sposób mogą ograniczyć częstość infekcji oraz złagodzić ich przebieg.
Dlaczego pacjenci cewnikowani są szczególnie narażeni na zakażenia układu moczowego?
Cewnikowanie należy do procedur medycznych przeprowadzanych zarówno ze względów diagnostycznych, jak i leczniczych. W pierwszym przypadku może posłużyć do badań i ścisłego kontrolowania diurezy. Do celów diagnostycznych wykorzystywane jest jednorazowe oraz krótkoterminowe założenie cewnika. Natomiast pacjenci cewnikowani ze względów medycznych, (np. utrudnienia mikcji, zatrzymanie moczu czy po zabiegach chirurgicznych) mają zazwyczaj zakładany cewnik na kilka dni.
Nawet jednorazowe założenie cewnika zwiększa ryzyko zakażenia układu moczowego (ZUM). Szacuje się, że 1-5% pacjentów zacewnikowanych krótkoterminowo ma szanse na rozwój tego typu infekcji. Z każdym kolejnym dniem ryzyko jest większe o ok. 5%. Po około 3-4 tygodniach u większości chorych występuje tzw. bezobjawowy bakteriomocz i wykrywane są bakterie. Pacjent nie odczuwa żadnych objawów, w związku z czym nie wprowadza się u nich leczenia aż do momentu wystąpienia pełnoobjawowego zakażenia układu moczowego.
Zakażenie układu moczowego może być wywołane przez wiele czynników. Niejednokrotnie ma związek z rodzajem zastosowanego sprzętu, metodą cewnikowania, opieką medyczną oraz indywidualnymi skłonnościami do infekcji. Często jest wywołane tworzeniem tzw. biofilmu pokrywającego cewnik przez bakterie oraz przedłużającym się czasem utrzymywania go w pęcherzu. Do czynników ryzyka można też zaliczyć: kolonizację worka na mocz, przewlekłe choroby nerek, obniżoną odporność. W przypadku rozwoju objawowego ZUM wskazane jest wdrożenie krótkotrwałej i celowanej antybiotykoterapii.
Profilaktyka zakażeń układu moczowego u pacjentów cewnikowanych
Niezwykle ważna jest eliminacja czynników ryzyka doprowadzających do powikłanych ZUM oraz dobór odpowiedniego sprzętu. Profilaktyka zakażeń u pacjentów cewnikowanych opiera się przede wszystkim na zadbaniu o zachowanie wszelkiej sterylności. W zapobieganiu infekcji dróg moczowych istotną rolę pełni jałowe zakładanie cewników oraz skorzystanie z odpowiedniej ilości środka poślizgowego (żelu z lidokainą 1%).
Przed cewnikowaniem niezbędne jest dokładne zdezynfekowanie okolic ujścia cewki oraz korzystanie z nowego cewnika. Nie można też zapominać o dokładnym myciu rąk i regularnym opróżnianiu worka, tak by nie doprowadzać do jego przepełnienia. Osoby przewlekle cewnikowane powinny również dużo pić oraz przyjmować preparaty żurawinowe utrudniające rozwój drobnoustrojów. Wskazane są także napoje z wysoką zawartością witaminy C.
